Herfst
Ook al staken de krokussen onlangs hun kopjes al weer op en waren de vogels per abuis weer met een nest begonnen, het is nu toch echt herfst. Ook bij ons in Vries. Dat zien we overal, in de eigen tuin, onder het nog dichte bladerdek van de rijksweg en vooral in het bos. De herfst is prachtig.
Ieder kind weet het: de bladeren vallen. Voor veel bomen zijn die bladeren in de winter alleen maar lastig. Bladeren zitten vol vocht, maar ze zijn niet waterdicht. Aan de onderkant van het blad zitten allemaal kleine gaatjes. Door die huidmondjes verliezen de bomen tientallen liters water per dag. In de zomer is dat geen probleem, dan zuigt de boom met zijn wortels steeds water op uit de grond. Maar ’s winters is de grond te koud, dan lukt dat niet, dan is de waterleiding als het ware afgesloten. Als de verdamping door zou gaan, droogt de boom uit. Daarom stoot hij de blaadjes af en komt de sapstroom tot stilstand.
Eerst krijgen die bladeren nog van die prachtige herfstkleuren. Vervolgens maakt de boom een dun laagje kurk aan tussen het blad en de tak. Het steeltje wordt nu heel breekbaar en met een klein beetje herfststorm valt het blad al op de grond. Gelukkig vallen de meest blaadjes niet op de rails van de Nederlandse Spoorwegen maar in het bos. De bladeren vormen samen met afgevallen takjes en zaden een dikke laag. Deze strooisellaag wordt nat en gaat rotten. De warmte die hierdoor ontstaat biedt een ideale plek voor de kelderbewoners van het bos. Regenwormen, pissebedden, duizendpoten, slakken, ze voelen zich daar prima thuis en eten van de rottende bladeren. Schimmels en bacteriën helpen een handje en zo ontstaat een dikke humuslaag.
We hebben ze al in talloze formaties gezien en vooral gehoord: de ganzen trekken met veel spektakel naar warmere streken. Andere dieren bereiden zich hier voor op de winter met zijn voedseltekort. De eekhoorn is een druk baasje in het herfstbos, hij legt een voorraadje aan en houdt zich ’s winters rustig. De egel doet zich in de herfst extra tegoed aan muizen, padden en kikkers en begint dan aan een echte winterslaap. Hij is het enige zoogdier in de Benelux die dat doet! Verschillende andere diersoorten gaan ’s winters ook onder zeil: slangen, vleermuizen, kikkers en padden. Het diertje dat wel het meest bij de herfst hoort is de kruisspin. Overal zie je zijn kunstige web, klaar om zwermen insecten te vangen. In huis zie te trouwens ook meer spinnen. Als je er een ziet rennen is dat meestal een mannetje op zoek naar een vrouwtje. De regenworm graaft zich in. De reeën krijgen een dikke vacht.
En dan hebben we het nog niet eens over de paddenstoelen gehad! Daarover de volgende keer.
Bram Visch, Kor Mulder, Heim Meijerink (foto: Wil Folkers)
