Grafheuvels
Mijn kleinzoon moet een spreekbeurt houden. Hobby’s en huisdieren zijn door juf verboden, want dat weten ze nu wel. Neem een onderwerp uit de natuur, had juf gezegd. Maar hij vindt de natuur saai en meer iets voor oude mensen. Hunebedden, dat leek hem wel wat, je woont niet voor niks in Drenthe. Maar: een klasgenoot was hem voor geweest met een indrukwekkend verhaal en prachtige foto’s. Ging dus niet door. Nu hebben we in Drenthe nog andere overblijfselen die erg de moeite waard zijn: grafheuvels! Doe het daar dan over! Weet niemand iets vanaf. Hij aarzelt, grafheuvels, klinkt wel lekker griezelig. Ik help hem natuurlijk, want zoals u weet zijn alle ouders en grootouders dagenlang in touw voor een spreekbeurt…
Je moet zo’n spreekbeurt dicht bij huis beginnen. In ons eigen natuurgebied De Holten vind je mooie voorbeelden van die grafheuvels. Er bevindt zich een groep ten westen van het Holtveen, te bereiken via de Hooidijk. Een andere groep heuvels vind je op de Welterberg, daar kom je via de Esakkers. En na een mooi fietstochtje bereik je het Noordsche Veld tussen Zeijen en Norg. Daar liggen grafheuvels die bekend staan als de “negen bergen”.
Hunebedden zijn ouder dan grafheuvels. De opvolgers van de hunebedbouwers gingen bescheiden te werk bij het begraven van de doden. Geen groepsgraven meer en geen gesleep met stenen. Iedere overledene kreeg een eigen graf waarover een heuveltje van zand of aarde werd opgeworpen. Deze manier van begraven is drieduizend jaar in zwang gebleven, ongeveer tot het begin van de jaartelling. Vondsten van urnen en brandsporen maken duidelijk dat men in de loop van die periode van begraven overging op cremeren. In de late steentijd, een kleine vijfduizend jaar geleden, werden de lijken begraven in een kuil, waarover de heuvel werd opgeworpen. In de daaropvolgende bronstijd cremeerde men veelal de lijken en werd een urn met de asresten onder de heuvel begraven. En in de ijzertijd tenslotte kwam er geen urn aan te pas: de heuvel werd over het verbrande lijk opgeworpen.
Vooral op de Veluwe en in Drenthe zijn honderden grafheuvels bewaard gebleven. De oudste zijn aangelegd bij Apeldoorn, dus ongeveer vijfduizend jaar geleden. In Nederland staan grafheuvels op de lijst van archeologische monumenten. Ze worden beschermd volgens de monumentenwet. In het hele Drentse Aa-gebied vind je grafheuvels van uiteenlopende ouderdom, vaak zorgvuldig gerestaureerd en duidelijk herkenbaar. In het archeologische reservaat De Strubben – Kniphorstbosch vormen een hele serie grafheuvels een sfeervolle combinatie met eeuwenoude eiken. In het open landschap van het Ballooërveld zijn veel grafheuvels al van verre zichtbaar. En in het Tumulibosch bij Rolde wandel je slalommend tussen de grafheuvels door (“tumuli” is Latijn voor grafheuvels).
Nou, is dit geen mooi onderwerp voor je spreekbeurt? Mijn kleinzoon moest even nadenken en kwam tot de volgende conclusie: de hunebedden zijn beter!
Bram Visch, Kor Mulder, Heim Meijerink (foto: Wil Folkers)
