IVN Kerkrade
Historie
De actieve natuurbescherming in Nederland is zo’n 120 jaar oud. Het begon allemaal in 1904 toen de gemeente Amsterdam van het Naardermeer een vuilstortplaats wilde maken en Jac. P. Thijsse en Eli Heimans tegen dit voornemen verzet organiseerden. Toen de gemeente daardoor besloot het plan niet uit te voeren namen Heimans en Thijsse het initiatief tot het oprichten van een vereniging die het gebied moest aankopen. De Vereniging Natuurmonumenten was daarmee een feit. Hiermee legden zij de basis voor de natuurbescherming in Nederland.
Door de aankoop van het Naardermeer werd men zich ervan bewust dat niet alleen dit gebied, maar ook andere natuurgebieden beschermd moesten worden en dat ook onderhoud ervan nodig zou zijn.
Sommigen wilden méér doen tegen de ‘aantasting van het landschap’ en het gedrag van bezoekers waar nodig corrigeren. Dit initiatief vond weerklank en op 10 december 1938 werd onder auspiciën van diverse organisaties de ‘Bond tegen Verontreiniging van Natuur en Stad’ opgericht. In 1948 werd deze naam gewijzigd in ‘Bond van Natuurbeschermingswachten’.
De oprichters van het IVN hadden nauwe betrekkingen met de Bond van Natuurbeschermingswachten, maar ze wilden in plaats van corrigeren meer educatie bedrijven.
In 1960 wordt dan het Instituut voor Natuurbeschermingseducatie, afgekort IVN, opgericht. Overal in het land ontstonden IVN-afdelingen. Op 22 oktober 1966 werd het initiatief genomen in Kerkrade een eigen IVN-afdeling op te richten. Na de gemeentelijke herindeling van 1982, toen Eygelshoven onderdeel werd van Kerkrade, is in overleg met de afdeling Eygelshoven besloten om één IVN-afdeling te vormen voor de gehele gemeente Kerkrade.
IVN Kerkrade
In de eerste helft van de twintigste eeuw was Kerkrade onder invloed van de industrialisatie en vooral de mijnbouw sterk veranderd en greep de verstedelijking om zich heen. Dit had grote invloed op de natuurlijke leefomgeving. Enerzijds kwam de natuur onder druk te staan: beken en rivieren raakten vervuild, landbouwgrond werd gebruikt voor woonwijken of mijnsteenbergen. IVN Kerkrade vroeg vanaf haar oprichting aandacht voor deze aantasting van de natuur en betrok mensen hierbij via wandelingen onder leiding van natuurgidsen. Door educatie en voorlichting zette de afdeling zich in voor natuurbescherming en natuurbehoud binnen de gemeente.
In de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw was er sprake van een sterk maatschappelijk engagement waar ook het IVN van profiteerde. De afdeling IVN Kerkrade had binnen tien jaar 170 leden en de groei zette door naar 260 leden in 1986.
Rond de eeuwwisseling was er landelijk veel geld beschikbaar via regering en fondsen en werd de natuurbescherming meer en meer een overheidstaak waarbij de burger aan de kant stond en toekeek. Actief engagement maakte daardoor plaats voor passieve betrokkenheid en dat merkte ook IVN Kerkrade. Het aantal leden nam toen sterk af, maar nu is er weer een voorzichtige kentering merkbaar: Begin 2021 telt IVN Kerkrade ruim 100 leden.
In 1986 kreeg IVN Kerkrade een eigen verenigingslokaal. Bij het twintigjarig jubileum stelde de Gemeente Kerkrade haar een leegstaand, twee-onder-een-kap huizenblok aan de Mozartstraat ter beschikking. Deze gelegenheid werd aangegrepen om IVN Kerkrade stevig onder de aandacht te brengen.
Na de afbraak van dit huizenblok volgde een periode waarin de bijeenkomsten plaatsvonden in verschillende cafés. Uiteindelijk vond de IVN Kerkrade afdeling in 2000 haar thuis aan de Kaffebergsweg tot 31 december 2019.
Vanaf 01 januari 2020 is IVN Kerkrade gevestigd in het Sjevemethoes de wijk Chevremont, Sint Pieterstraat 3, 6463 CS Kerkrade.
Werkgroepen
IVN Kerkrade maakt deel uit van een landelijke vereniging. Binnen dit landelijke IVN hebben de lokale groepen echter grote zelfstandigheid en kan iedere afdeling haar eigen activiteiten ontplooien. Binnen IVN Kerkrade functioneert een aantal werkgroepen, die elk een eigen aandachtsgebied hebben. Zo zijn er een Vogelwerkgroep, een Paddenwerkgroep, een werkgroep Groenbeheer en een Gidsenwerkgroep.
Voor de Paddenwerkgroep begint de drukte soms al heel vroeg in het voorjaar, als trekkende padden veilig naar hun voortplantingsgebied moeten worden geholpen. Vanwege het grote aantal wegen moet deze groep de trekkende amfibieën helpen veilig de straat over te steken naar hun voortplantingswater. Met de hand worden alle dieren opgeraapt, gedetermineerd, het geslacht bepaald, geteld en in emmers gezet om ze even later bij het water vrij te laten. Elders worden schermen met emmers geplaatst, waarin de trekkende dieren vallen. Daarna worden ze naar hun voortplantingswater gebracht. Dit heeft al duizenden padden, salamanders en kikkers het leven gered die anders hoogst waarschijnlijk platgereden zouden zijn.
Bij de Vogelwerkgroep staan de vogels uiteraard centraal tijdens wandelingen en inventarisaties. De Vogelwerkgroep is onder andere actief met het plaatsen van nestkasjes en onderhoud in verschillende bossen, het tellen van trekvogels in de voor- en najaarstrek. Dit gebeurt op twee plekken in de stad: nabij hoeve Nieuw-Ehrenstein en op het voormalige Julia-terrein.
Voor de werkgroep Groenbeheer staat de Natuurwerkdag in Kerkrade jaarlijks op het programma. In overleg met de gemeente Kerkrade wordt er door IVN Kerkrade gekeken waar de natuur dringend een handje hulp kan gebruiken. Soms is het een poel vrij maken, omdat die dichtgegroeid is met waterplanten en de bomen rondom te hoog en te dicht zijn geworden. Een andere keer is het een grasland dat van teveel begroeiing door struiken en bomen moet worden ontdaan, zodat de speciale flora er weer kan gedijen.
De Gidsenwerkgroep organiseert allerlei wandelingen, lezingen en excursies om belangstellenden in een bepaald natuurgebied rond te leiden en hun liefde voor de natuur bij te brengen. Ook cultuurhistorie wordt in die wandelingen geïntegreerd want in de buurt van oude kastelen, landgoederen en hoeves is het goed toeven en er is veel te beleven. IVN Kerkrade organiseert ook dagtochten die dankzij carpoolen toegankelijk zijn voor een breed publiek. De deelnemers kunnen daardoor ook kennis maken met natuur buiten de gemeentegrenzen en buiten de provincie Limburg. Dat de wandelingen ook een sociaal gebeuren zijn hoeft geen betoog. Men is met een groep gelijkgestemden onderweg en dan komen vanzelf de verhalen los. Zeker als er horeca is om even uit te rusten en iets te eten en te drinken. Ook worden er in de avonduren lezingen over de natuur in de omgeving en cursussen georganiseerd.
57 jaar jong
Een belangrijk uitgangspunt is altijd geweest: jong en oud kennis laten maken met de natuur. Juist daarom is er altijd veel aandacht geweest voor kinderactiviteiten.
In de beginjaren waren maar liefst vijf jeugdnatuurgidsen wekelijks in touw om kinderen en jongeren te informeren en te instrueren via sport en spel. Er was nauw contact met scholen waarvan de leerlingen klassikaal deelnamen aan activiteiten. Er werden planten gedetermineerd, vogels bespied, kriebelbeestjes bekeken en nestkastjes gebouwd. Die nestkastjes kwamen dan weer de Vogelwerkgroep ten goede, want die controleerde later of er daadwerkelijk in gebroed was en door welke vogels. Ook in 2021 heeft IVN Kerkrade nog altijd een breed aanbod voor kinderen: via de “Wormdalkids” kunnen ze op een ontspannen en leuke wijze kennismaken met de natuur en spelenderwijs leren.
IVN Kerkrade legt ook het oor te luisteren bij vragen en opmerkingen over beleid en beheer met betrekking tot de natuur in het algemeen en natuurlijk die in Kerkrade in het bijzonder.
Door de jaren heen zijn er steeds goede contacten geweest met beleidsmedewerkers bij de gemeente, de Provincie Limburg en diverse groene organisaties. IVN Kerkrade wordt geraadpleegd alvorens er beslissingen vallen betreffende ingrepen in de natuur in de gemeente. Wanneer het om vragen gaat die te maken hebben met onze leefomgeving, met de natuur dichtbij en verder weg, met de toekomst van de biodiversiteit, onze flora en fauna, dan zal IVN Kerkrade ook de komende decennia blijven meezoeken naar passende antwoorden. We hopen die te kunnen vinden in blijvende samenwerking met andere groene organisaties, de gemeente Kerkrade, beleidsmedewerkers bij gemeente en provincie en alle mensen, en vooral inwoners van Kerkrade, die de natuur in Kerkrade een warm hart toedragen.
