Verslagen van Activiteiten
2024
Waterbeestjes vangen op 1 september 2024
Door: Joke Veltkamp
Met ongeveer 30 belangstellenden en 6 IVN-gidsen was ook deze slootjesmiddag bij de singel rondom Veldhuizen weer een succes. Met veel enthousiasme werd, ondanks een dikke laag kroos op het water, van alles gevangen. Bijvoorbeeld een flinke voorn, diverse stekelbaarsjes, wantsen, ruggenzwemmers en libellenlarven.
Bezoekers waren meestal ouders met een paar jonge kinderen. Maar ook een oudere die alleen op dit avontuur afkwam en zichtbaar genoot van het even verlost zijn van zijn werk als mantelzorger heeft met ons meegenoten, evenals twee jongelui die met een hengel langskwamen om te gaan vissen. Ter afsluiting kreeg iedereen een sapje aangeboden en een folder mee.
Met mooi weer was het een gezellige boel en hadden we interessante gesprekken. Alle gidsen: bedankt!
Proosdij kindermiddag op 14 augustus 2024.
Bij de Schenkerij in de Publieksboerderij ‘de Proosdij’ konden kinderen van 4 tot 12 jaar op14 augustus 2024 met schelpen hun eigen kunstwerk of muziekinstrument maken o.l.v. ervaren IVN-Natuurgidsen.
Ze konden ook een poging wagen het blazen van zeepbellen tot een ware kunst te verheffen en de grootst mogelijke zeepbel te laten ontstaan met behulp van het ‘bellenblaasgoedje’ dat met zorg was gemaakt van Dreft, maïzena en glycerine.
Terwijl er hard werd gewerkt ontstonden er de mooiste gesprekken met de kinderen en hun begeleiders over kunstwerken, bellenblazen en het veranderen van rupsen in vlinders.
Een van de mensen trok een prachtige vergelijking met het menselijk leven en een luchtbel: breekbaar en vluchtig. Verder was er de gelegenheid te kijken naar hoe rupsen kunnen veranderen in vlinders.
IVN slootjesdag op 9 juni 2024
Door: Joke Veltkamp
Met prachtig weer en met maar liefst 30 kinderen en 20 volwassenen werd de slootjesmiddag een succes. De meeste aanwezigen hadden zich tevoren aangemeld zodat de deelnemers verspreid kwamen over drie periodes. Alle gevangen dieren werden voorzichtig weer teruggezet in het water.
De volgende slootjesmiddag is op zondagmiddag 1 september. Van harte welkom!
Waterexcursies met de scholenwerkgroep, juni 2024
Door: Joke Veltkamp
Deze maand gingen 250 leerlingen van basisscholen met schoolgidsen van IVN Ede op onderzoek naar het leven in de vijver in het Veldhuizerbos. Ze vingen veel kikkervisjes, stekelbaarsjes, maar ook diverse insecten larven zoals van waterjuffers en libellen. Bijzondere vangsten waren de watersalamander en de waterschorpioen. Met 5 groepen 5 werden in groepjes alleen waterbeestjes gevangen.
De leerlingen van 4 groepen 7, 8 of Eureka deden zelfstandig ook nog uitgebreider onderzoek. Ze maten de zuurgraad, de temperatuur en keken welke planten rondom het water stonden.
Sommige leerlingen waren zo enthousiast dat ze bij de publieksexcursie hun ouders meenamen.
Na afloop rest voor de gidsen de schoonmaak van de gebruikte spullen.
Vleermuizen op Landgoed Kernhem, 7 juni 2024
Door: Jany van Zijtveld
We troffen het deze avond: na alle regen hadden we op vrijdagavond 7 juni 2024 gunstige omstandigheden voor het uitvliegen van vleermuizen: geen regen, een mooie zonsondergang, bijna windstil… En we hebben ze gezien: de laatvliegers, de dwergvleermuizen, achteraf bleek er uit een opname ook een rosse vleermuis tussen gezeten te hebben… De watervleermuis vliegt er in ieder geval ook, die hebben we deze avond achteraf na analyse waargenomen (deze heeft een witte vlek op de buik).
De belangstelling voor de excursie was overweldigend; we verwelkomden 36 deelnemers onder wie 6 kinderen. Echt leuk dat wij als natuurgidsen IVN (Dico Wijma en Jany van Zijtveld) deze groep kennis konden laten maken met het toch wel fascinerende leven van vleermuizen.
Ervaringen van deze avond. Tegen 22.00u stonden we op de plek waar grote kans was om laatvliegers over te zien vliegen naar hun jachtgebied want vleermuizen maken veelal gebruik van vaste aanvliegroutes. Onze plek bleek een succes! We zagen ze vlak boven ons overkomen, en konden goed de breedte van de vleugels zien en de snelheid van vliegen, de oren en de kleur van de buik ook wel… We hoorden m.b.v. een batdetector het ritme van de echolocatie. Daarna liepen we door de Doolhoflaan, daar kwamen we dwergvleermuizen tegen. Dwergvleermuizen vliegen doorgaans op lagere hoogtes dan laatvliegers, tot dicht aan de grond, om insecten die dichtbij struiken, bomen en wateroppervlaktes leven, te vangen.
En jawel, we zagen 2 laatvliegers aan de rand van het bos waar een dwergvleermuis hun pad kruiste…. De dwergen zijn kleiner maar sneller… En die bleken er meer te vliegen, met de batdetector en de nachtkijker namen we dat waar.
Tot 22.00u hebben we een stukje leefgebied van de vleermuizen verkend, hebben we aangetipt hoe de gemeente Ede in het beheer rekening houdt met het leven van vleermuizen, en zijn we ook ingegaan op enkele cultuurhistorische aspecten van Landgoed Kernhem. Het voorkomen van vleermuizen en het aantal soorten zegt iets over de gezondheid van het natuurgebied.
Echolocatie. De Nederlandse vleermuizen voeden zich vrijwel allemaal met insecten en maken gebruik van een unieke jachttechniek: echolocatie. Dat is het uitzenden van ultrasone geluiden die weerkaatsen tegen objecten. Doordat de echo’s terugkomen, kunnen de vleermuizen zelfs interpreteren welke soort de mogelijke prooi is… Deze geluiden vallen buiten het gehoorbereik van mensen, maar met behulp van een apparaatje (batdetector) worden de geluiden omgezet in voor mensen hoorbare geluiden. De intensiteit van de ultrasone geluiden kunnen zo hard zijn als een sirene van een ambulance (!). Dat een vleermuis een dergelijk geluidsniveau kan halen, geeft aan dat de jacht veel energie kost. Hoe dichter bij een prooi, hoe frequenter de geluidspulsen. Vaak gaat dat samen met de snelheid van vleugelslag, dat zet kracht bij.
Voor wie de vleermuisfolders heeft gemist, die zijn digitaal ook te verkrijgen bij de zoogdierenvereniging via onderstaande link:
Vleermuizen, ook in uw tuin: Folder Vleermuizen ook in uw tuin | De Zoogdiervereniging
Zoekkaart vleermuizen: zoogdierkaart-digitale-verspreiding.indd (zoogdiervereniging.nl)
Namens uw/jullie natuurgidsen van deze avond hartelijk dank voor uw/jullie belangstelling.
Diersporen in het Deelerwoud, 16 maart 2024
Door: Jany van Zijtveld
We troffen het zaterdag de 16e maart in het Deelerwoud. Het was droog, er was een variatie aan sporen, we hadden een leuke groep. De vogels lieten zich horen: een waar concert van boom- en veldleeuweriken, boomklevers, zwarte mees en veel andere vogels… Scilla en ik (Jany) hadden het voorrecht om het wonderlijke samenspel in de natuur te delen met onze gasten (10 deelnemers).
Dassen. Al net na de start en ook verder op onze route waren sporen van dassen zichtbaar, meerdere latrines al dan niet gevuld met (verse) uitwerpselen. Met hun voorpoten die groter zijn dan de achterpoten graven ze in de grond, met hun snuiten wroeten ze in de bodem zoekend naar voedsel. In het vroege voorjaar zal het voedsel voor een belangrijk deel uit regenwormen bestaan die ze vooral in wat opener gebieden zoeken. Dassen eten eigenlijk wat hun snuit voorbijkomt, en daarom kan de ontlasting variëren wat kleur, vastheid en vorm betreft.
Hoefdieren. We zagen sporen van damherten, zowel de prenten als de keuteltjes, maar ook restanten van haar in uitwerpselen van vermoedelijk een wolf… Scilla had geprepareerde poten meegenomen om de verschillen tussen ree, damhert en edelhert te laten zien. Hertachtigen verharen in deze periode. We vonden diverse plukken haar. Als haar knakt bij buigen, wijst dat op haar van hertachtigen.
En natuurlijk…, we vonden sporen van wilde zwijnen, sporen van het gewroet in de bosbodem. Het zijn grovere sporen dan die van de das, en de wroetsporen komen vaak over een grotere afstand voor dan die van de das. We vonden een modderbad, met een prent, jawel, hier moeten ze pas geweest zijn…
Bosmuis. Het holletje van de bosmuis kwamen we tegen aan de zijkant van het wandelpad. Het karakteriseert zich door uitgegraven aarde die als een stortbergje voor de opening van het holletje ligt. Maar ook de bruine rat heeft een stortbergje van aarde voor de ingang van het hol. De bruine rat is echter groter dan de bosmuis, en daarmee ook de opening van het holletje.
Braakballen. Een mooie vondst deden we tijdens het voorwandelen een dag eerder: we vonden meerdere braakballen, van denken wij, mogelijk ransuilen (die zitten met groepen in bomen). Uilen slikken hun prooi door zonder proeven of kauwen. Er komen daardoor veel onverteerbare delen in de maag terecht. Als de onverteerbare delen een bepaald volume bereikt hebben, werkt de uil deze als een bal via de slokdarm naar buiten. Feitelijk is het openmaken van de braakbal relevant want daarmee kan je meer aanwijzingen krijgen of het van een uil dan wel van een roofvogel afkomstig is. Roofvogels (waaronder valken) hebben sterker maagzuur waardoor botjes vrijwel volledig verteren en niet meer terug te vinden zijn in braakballen i.t.t. die van uilen. Het verschil met ontlasting en een braakbal kun je zien doordat haren in een braakbal kriskras door elkaar liggen i.t.t. ontlasting van bijvoorbeeld een vos waar haren in lengterichting in de darm komen te liggen en vaak een puntje aan een drolletje geven.
Plukplekken. Op onze route zagen we een plek waar een roofvogel een zangvogel verorberd had. We denken aan een roofvogel omdat we een puntje aan de veer konden waarnemen. Een roofvogel plukt veren van de prooi uit i.t.t. bijv. een vos die de veren afbijt (dan geen puntje aan de veer). Aan de kleuren van de overgebleven prooiveren te zien, zou de prooi een koperwiek of zanglijster geweest kunnen zijn.
Bast- en schorskevers. Op een stam van een grove den waar de schors vanaf was, zagen we de gangen van een kleine dennenscheerder (dat is een bast- en schorskever die op de den voorkomt). De kleine dennenscheerder leeft net onder de schors waar gepaard wordt en waar eitjes gelegd worden. De vorm van de gangen hebben een typische vorm waaraan de kever te herkennen is. Naast de gangen worden er ook ventilatiegaatjes gemaakt in de bast net boven de moedergangen. De larve boort zich dieper de stam in tot in het spinthout (het ‘levend’ hout) waar het zich verpopt. Uiteindelijk vliegen de verpopte larven uit via vlieggaten, vaak als rijen in de stam te zien.
Sporen van een boomklever of specht op een boomstam. En een boomklever of een specht weet ook waar de kevers te vinden zijn: onder of in de schors en daarom foerageren (= jagen) ze daar op kevers als hun voedsel. Daarbij hakken de vogels op de schors, dat laat sporen na.
Volgende excursies. Tweemaandelijks worden de diersporenexcursies gegeven vanuit IVN-Ede, afwisselend in het Deelerwoud en op het Wekeromse Zand. Ieder seizoen zijn er andere sporen te vinden. Wil je de sporen een jaar lang volgen? Ga dan de volgende keer (weer) mee… Kijk voor deze en andere data op de website van IVN-Ede onder activiteiten.
Boomfeestdagen in het Binnenveld
Sinds 2019 werkt de Scholenwerkgroep van IVN Ede mee aan Boomfeestdag in het Binnenveld en dit jaar zelfs op 2 dagen met 2 verschillende scholen. Het zijn geslaagde feestjes voor 7 IVN-ers, 65 leerlingen, 4 leerkrachten, 4 ouders en 2 organisatoren!
Het IVN geeft tevoren (met een powerpoint presentatie) op school informatie over het waarom en hoe van het natuurwerk met veel aandacht voor de veiligheid en verzorgt een natuurquiz met vragen over de bomen die gesnoeid worden.
Op 13 maart zijn met veel enthousiasme elzen geknot langs de Maanderdijk en op 14 maart is de houtsingel langs de Nieuwesteeg uitgedund.
Het materiaal ligt klaar: handschoenen, pistoolzagen en knipscharen
De leerlingen gaan aan de slag.
Het knippen en zagen wordt afgewisseld met een Quiz over bomen.
De leeftijd van een boom wordt bepaald door het tellen van de jaarringen.
Bij een illustratie van de els moet benoemd worden waar het stuifmeel gemaakt wordt of waar het elzenhaantje zijn hapje vindt.
In een beker moet gevoeld worden wat er in zit
In de dichte ondergroei van de houtsingel wordt een nest eieren gevonden.
Het werk zit er op.
Voordat de geleende materialen teruggaan, is de wasmachine aan het werk geweest.
In Bennekom is de Boomfeestdag één van de initiatieven van Levend Landschap, opgezet door de Dorpsraad Bennekom in samenwerking met de gemeente Ede en Stichting Landschapsbeheer Gelderland. Het IVN zorgt voor de educatieve ondersteuning.
Joke Veltkamp
Werkgroep scholen aan het werk in de natuur
Op 3 morgens in januari werkten 3 groepen 8 van Bennekomse basisscholen langs de
Halderbrinkweg in Bennekom. Ze gingen er de wilgen snoeien die deze prachtige weg zo
mooi maken.
Tevoren heeft een IVN-er op school in een presentatie duidelijk gemaakt waarom we aan
de slag gaan en hoe we dat veilig kunnen doen.
De benodigde materialen worden geleend bij Stichting Vrijwillig Landschapsbeheer in
Rosendaal.
In een gat in de stam wordt een mooi vogelnestje ontdekt
Natuurlijk is er warme chocolade en lekkere koek voor een verdiende pauze
Daarna weer aan de slag
Knippen en zagen is best vermoeiend en dan is een takkenmatras lekker om op te zitten
Deze takken worden meegenomen om een iglo te maken. Andere gaan naar de tuin bij
Bezoekerscentrum De Beken in Renkum, de rest wordt opgehaald door de gemeente.
Ook op de heide
In januari werkten een schoolklas en de Jeugdclub met veel enthousiasme op De Heide in
het Mierenreservaat bij de Oostbreukelderweg.
Joke Veltkamp
VWG-jubileum afgetrapt met feestelijke wandeling
Afgelopen 17 februari was de vogelgeluiden excursie onder leiding van Hans Westendorp, mede-oprichter van de vogelwerkgroep, er één met een feestelijk tintje. De vogelwerkgroep bestaat 40 jaar. Met een groep van 13 mensen hebben we in het Bennekomse bos leuke soorten gespot waaronder de grote, kleine en middelste bonte specht, groene en zwarte specht. En natuurlijk waren de roodborst, de merel, de koolmees en de pimpelmees ook van de partij. Het was een heerlijke wandeling.
Na afloop van de excursie hebben we genoten van een bakje koffie en thee met een gebakje. Zoals Hans zei: Een mooie aftrap van ons veertigjarig jubileum!
Verslag excursie wintervogels op het Wekeromse Zand op 27 januari
Op een zonovergoten maar lekker frisse winterochtend namen vanaf 9.00 uur totaal 19
mensen deel aan de excursie Wintervogels op het “Wekeromse Zand”.
Na welkom en introductie werd al vrij snel een zingende grote lijster gehoord. Het geluid
klinkt als een treurige merel en draagt heel ver. Even verder werd de zang van de glanskop
gehoord, deze vroege zanger liet zich ook goed zien. Wie zich ook goed lieten zien was een
groep staartmezen. Verder werden ondermeer koolmees, pimpelmees gehoord, een
vinkenpaar liet zich in de zon zittend mooi bewonderen. Deze vinken waren stil (voor de
kenmerkende vinkenslag moeten ze in februari nog oefenen)
Even verderop lag op het pad een heuse wolvendrol, goed te herkennen aan de haren en
het bot. Terwijl mensen hier aandacht aan besteden was een andere groep bezig met het
observeren van een hele grote groep kramsvogels. Een echte wintergast die in maart weer
noordelijker oorden opzoekt om te broeden.
De grote bonte en zwarte specht werden gehoord en een houtsnip vloog op. Op het zand
aangekomen waren heel fraaie sporen van de das te zien evenals van de vos, moeflon, ree
en mogelijk wolf. Ook een plukplaats van een dode houtduif werd aangetroffen (resten van
dode vogels horen er ook bij)
Het laatste hoogtepunt van deze excursie was een dassenlatrine. Na net iets meer dan twee
uur kwam er een einde aan deze succesvolle winterwandeling die de wintervogels
combineerde met al het andere dat natuur en landschap te bieden hebben qua beleving.
Foto 1 en 2: Dico Wijma
Foto 3: Rik Nagtegaal
Foto 4 en 5: Scilla Köhlinger
Geslaagde wintervogelexcursie Wekeromse Zand
Op zaterdag 27 januari was er bij heel mooi weer een publieksexcursie op het Wekeromse Zand onder de titel: Op zoek naar wintervogels. Behalve o.m. een grote groep kramsvogels, waren er ook veel sporen in het zand te vinden. De foto’s zijn gemaakt door Rik Nagtegaal (kramsvogel) en Rian Smit.
2023
Vleermuizen spotten, 23-09-2023
Wat een leuk idee: een verjaardagsfeestje invullen met een vleermuisexcursie! Samen met negen
kinderen en beide ouders van de jarige, gingen wij (Geert Terluin en Jany van Zijtveld) als natuurgidsen
in de schemer op pad het bos in. Dat is namelijk het tijdstip waarop de meeste vleermuizen uitvliegen.
Ons startpunt was bij het pannenkoekenhuis op Landgoed Kernhem, op een zaterdagavond.
Landgoed Kernhem is bijzonder omdat een deel ervan uitgeroepen is tot vleermuisreservaat. Dat houdt
onder andere in dat de gemeente Ede in het beheer van het landgoed rekening houdt met het leven
van vleermuizen. Zo blijven oude, kwijnende en ook dode bomen staan. Holle bomen vanaf zo’n 70 jaar
zijn geschikte verblijfplaatsen voor boombewonende vleermuizen. Tijdens onze wandeling kwamen
we bomen tegen die wel meer dan 200 jaar oud zijn.
We hadden grote kans om in ieder geval twee soorten vleermuizen te spotten: de laatvlieger en de
dwergvleermuis. En ja, toen kwamen er enthousiaste vragen van de kinderen en ze wisten ook al best
wel het een en ander… De kinderen hebben in het bos hun ogen opengehouden voor vleermuiskasten,
en er enkele gevonden. En ook weten zij nu hoe sociale geluiden van vleermuizen klinken (via mobiele
telefoon) en dat vooral kinderen deze met het blote oor kunnen horen. Met behulp van een
batdetector hebben we enkele vleermuizen gezien en gehoord! Een batdetector vangt de ultrasone
geluiden op die vleermuizen uitstoten, en dat zijn weer andere dan de sociale geluiden. De
waarnemingen wezen op dwergvleermuizen. Het waren er niet veel, maar fijn dat er toch een aantal
gespot zijn.
Dit was een leuke avond met al die jonge enthousiastelingen! Met de opgedane ervaringen en een
tweetal folders over vleermuizen gingen de kinderen naar huis. Met dank aan de jarige en zijn ouders.
Jany van Zijtveld
Verslag vlinderexcursie op 8 juli vanuit het Natuurcentrum Veluwe
In samenwerking met Natuurcentrum Veluwe heeft IVN Ede op 8 juli de excursie “vlinders aan de rand van de Edese heide” georganiseerd.
Ondanks het zeer warme weer (meer dan 30°C in de zon), voor vlinders overigens heel gunstig, waren er 8 mensen, waaronder 2 kinderen, op deze excursie afgekomen. In het koele Natuurcentrum werd als voorbereiding eerst een film over het leven van vlinders vertoond. Nadien kreeg iedereen een vlinder zoek kaart en informatie over de Vlinderstichting. Heel toevallig was het ook het weekeinde van de landelijke vlindertelling. Nadien zijn we op zoek gegaan naar vlinders, eerst in de vlindertuin en moestuin van het natuurcentrum. Daarna zijn we ook nog even richting de schaapskooi gelopen, mede om de vlinders in de kruidenrijke bloemenranden van de graanvelden te bekijken.
Door de droogte in 2022, aangevuld met het natte en koele voorjaar werden (en worden?) er tot op heden niet veel vlinders waargenomen. Tot begin juli! De excursie kwam dus precies op het juiste moment.
Citroenvlinders, dagpauwogen, atalanta’s, dikkopjes, gamma-uilen, witjes, blauwtjes, bonte zandoogjes , een kleine vuurvlinder en zelfs een kolibrievlinder waren de soorten die werden waargenomen. Bij het vijvertje in de natuurtuin werden blauwe waterjuffers en heidelibellen waargenomen.
En langs de akker met wintergerst vlogen grote sabelsprinkhanen over. De borders lagen op dat tijdstip helaas in de schaduw, waardoor we slechts een enkel witje zagen.
Na de excursie zijn de deelnemers nog even verkoeling gaan zoeken in het Natuurcentrum waar het heerlijk koel was.
Al met al een geslaagde excursie o.l.v. Dico en Ineke.
Verslag excursie “speuren naar nachtzwaluwen” op 24 juni 2023
Op 24 juni 21.00 uur, een zwoele zomeravond net na de zomer zonnewende organiseerde de vogelwerkgroep van IVN afdeling Ede de jaarlijkse excursie “speuren naar nachtzwaluwen”.
Totaal 27 deelnemers hadden de weg naar de parkeerplaats van de Drieberg op de Edese heide gevonden. Na welkom en introductie ging het gezelschap over de Driebergweg richting Hessenweg. Onderweg geelgors, roodborsttapuit, koekoek, boompieper, havik, gierzwaluw en zanglijster waarnemend. Geregeld werd met verrekijkers de hemel afgetuurd.
Op de heide richting de koeweg waar de veldleeuweriken ons omringden stuitten we op een hazelvorm (foto) Ook de rugstreeppadden lieten vanuit het bos van zich horen.
De schemering ging door en warempel, daar was het geluid waarvoor de 27 aanwezigen kwamen: “het geratel van de mysterieuze nachtzwaluw, ook wel “geitenmelker” genoemd. Vroeger werd gedacht dat deze geheimzinnige vogel het voorzien had op de geiten en ze melkte, een volksmythe die ook in de wetenschappelijke naam Capri melgus verborgen zit.
De vogel liet op deze avond van zich horen en zien. We hebben meerdere vogels gehoord, diverse roepjes en om de groep heen zien vliegen. Het voedsel, nachtvlinders en grote insecten als de juni kever, waren ook volop aanwezig.
Roepende jonge bosuilen vormden het slot van deze avondexcursie die wederom zeer geslaagd was. In 2024 weer, 23 juni!
2022
Verslag van 5 februari 2022
