Juni 2023 – De Week van de Invasieve Exoten?
Van 16 tot en met 25 juni is het de Week van de Invasieve Exoten.
Tijdens deze week wordt aandacht gevraagd voor de schade die invasieve exoten kunnen aanrichten. Gedurende deze week vonden er door heel Nederland activiteiten plaats rond het thema invasieve exoten, met als doel de bewustwording te vergroten.
Wat zijn invasieve exoten, welke schade kunnen ze veroorzaken, hoe kunnen we daar iets aan doen?
Invasieve exoten zijn planten of dieren die van nature niet in Nederland voorkomen. Deze exoten kunnen veel schade veroorzaken.
Invasieve exoten kunnen schadelijk zijn voor de natuur. Deze exoten kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat inheemse planten en dieren gedeeltelijk of zelfs geheel verdwijnen. Sommige invasieve exoten kunnen daarnaast gezondheidsproblemen bij mensen of economische schade veroorzaken.
In Nederland komen vele honderden invasieve exoten voor. Denk bijvoorbeeld aan de rode amerikaanse rivierkreeft, de japanse duizendknoop, de halsbandparkiet en de tijgermug. Invasieve exoten kunnen op allerlei manieren schadelijk zijn: voor de natuur, het waterbeheer, de land- en tuinbouw, de energievoorziening, de gezondheid of de economie. Het is daarom belangrijk om de introductie zoveel mogelijk te voorkomen, de aanwezigheid van soorten te monitoren en waar nodig maatregelen te nemen om ze te verwijderen. Hierbij is verhoging van bewustwording en draagvlak, het delen van kennis van groot belang.
In het Wisentbos is een plant die door de vrijwilligersploeg van Stichting Wisentbos wordt bestreden. Ik heb het over de reuzenberenklauw, deze invasieve exoot komt vooral voor bij het fietspad langs de Lage Vaart. Reuzenberenklauw komt oorspronkelijk voor in het bergachtige gebied van zuidwest Azië (de Kaukasus). In Nederland is de soort ruim 150 jaar geleden als sierplant geïntroduceerd en is daarna op grote schaal verwilderd. De berenklauw verdringt inheemse plantensoorten en bevat stoffen die bij beschadiging van het blad ernstige brandwonden kunnen veroorzaken. Hoe eerder met de bestrijding wordt begonnen, hoe beter het resultaat. In een vroeg stadium is de plant vaak nog wel weg te krijgen.
Hoe herken ik de reuzenberenklauw?
Meest opvallend aan de reuzenberenklauw is de grootte: planten kunnen 3-5 meter hoog worden. De holle stengels zijn 5-10 cm in doorsnede, hebben stevige haren en zijn purper gevlekt. De bladeren kunnen wel één meter lang worden en hebben diepe veervormige insnijdingen. De groei start in het vroege voorjaar rond eind maart, begin april en in het eerste jaar maakt de plant alleen blad en een penwortel aan.
Na een paar jaar vormt de plant één bloemstengel en bloeit eenmalig van eind juni tot augustus. De witte bloemen zijn gegroepeerd in grote bloemschermen die een diameter van 50 cm kunnen bereiken en trekken veel insecten aan. Een bloemscherm kan meer dan 20.000 zaden bevatten. Na de bloei sterft de plant af. De duizenden zaden blijven in de bodem lange tijd kiemkrachtig (zie foto’s).
De gewone berenklauw
Naast de reuzenberenklauw komt in het Wisentbos ook de gewone berenklauw voor. Deze plant tref je vooral aan langs de Wisenttocht. Deze soort is veel kleiner. Het is een vaste plant die circa 90-150 cm hoog wordt. De bloemschermen blijven met een diameter tot 20 cm kleiner, de bladeren zijn minder groot en minder gekarteld, de stengels hebben geen paarse vlekken (zie foto). Aanraking kan bij gevoelige mensen huidirritatie veroorzaken, maar de effecten zijn veel minder sterk dan bij reuzenberenklauw.
Wat u moet doen als u berenklauw heeft aangeraakt
- Spoel onmiddellijk overvloedig met koud water.
- Bedek de huid na het afspoelen tegen het zonlicht, vermijdt de zon gedurende een week.
- Ga naar de huisarts, zodra er huidschade te zien is.
- Heeft u sap in de ogen gekregen? Spoel direct uw ogen uit met veel water en neem meteen contact op met uw huisarts.
- Heeft u sap in de mond gekregen? Ga direct naar de spoedeisende hulp. Dit is zeer gevaarlijk.
- Waarschuw kinderen voor de aanwezigheid van de berenklauw.
Hoe kun je reuzenberenklauw bestrijden?
Er zijn eigenlijk drie manieren om de reuzenberenklauw te bestrijden:
Afsteken
Effectief mits de groeipunt helemaal gescheiden wordt van de wortel. Dit is arbeidsintensief, geschikt voor kleine haarden.
Regelmatig gaat een groepje vrijwilligers van Stichting Participatie Wisentbos op pad met steekschoppen, zeisen en schoffels.
Ze steken, maaien of schoffelen de reuzenberenklauw en voorkomen dat de plant een plaag wordt. Dit doen ze al jaren en niet zonder succes; op veel plekken hebben ze het nagenoeg onder controle (zie foto).
Maaien
Maaien is gericht op uitputting van de plant. Dit is effectief bij regelmatig maaien gedurende langere periode i.v.m. uitputting van de zaadbank (voorraad zaden).
Begrazing
Begrazing door schapen is gericht op uitputting van de plant.
Deze begrazing vindt plaats in de groenstrook langs de Lage Vaart aansluitend aan de akkers van de stichting Warmonderhof. In deze strook staan elk jaar de reuzenberenklauw te bloeien. Uit onderzoek blijkt dat door begrazing deze plant kan worden onderdrukt.
Stichting Warmonderhof voert de proef uit. Daarnaast kunnen de schapen door hun aanwezigheid voor een gevarieerder stuk groen zorgen. Door het terugdringen van de hoge vegetatie krijgen andere plantensoorten meer de kans om tot bloei te komen. Voor deze proef zijn rasters geplaatst. Het fietspad langs de Lage Vaart is gewoon vrij toegankelijk. Deze proef waarbij voor het eerst schapen worden ingezet voor het beheer in een dorpsbos is een primeur voor Dronten (zie foto’s).
Hoe kun je helpen?
Waarnemingen van exoten zijn belangrijk. Waarnemingen kunnen helpen deze schadelijke exoten snel op te sporen. Het is dan misschien nog mogelijk om schade te voorkómen.
Je kunt waarnemingen op de website waarneming.nl melden.
Johan Bonsink
