Januari 2023 – Hoe herken je bomen in de winter?
In de winter zijn bomen kaal. Zo zonder bladeren is het maar lastig te ontdekken welke soort het is.
Toch kom je een heel eind als je kijkt naar de schors van een boom. De structuur die een boom een boom maakt is in deze tijd van het jaar goed te zien. In het Wisentbos staan een aantal prachtige exemplaren die je in januari in al zijn glorie kan bewonderen. Het ingewikkelde netwerk aan takken en twijgen in de top en een nog uitgebreider netwerk aan wortels onder de grond wordt allemaal bijeengehouden door de stam. En om de stam zit dan de schors. En die boomschors is voor elke boom uniek, net zo uniek als de bladeren. Aan deze ‘vingerafdruk’ kun je de boom herkennen. Met een beetje oefenen moet het lukken.
Waaruit bestaat een boomstam eigenlijk?
De schors is de huid van een boom. De 
schors beschermt het onderliggende weefsel.
Direct onder de schors bevindt zich de bast. Daar lopen de bastvaten, een soort buisjes waarmee het voedsel uit de bladeren over de hele boom worden verdeeld.
Onder de bast zit een laag dat het cambium wordt genoemd. Vanuit dat laagje groeit de boom elk jaar een stukje dikker. Zo ontstaan de jaarringen.
De binnenste houtcellen in de stam vormen een stevige ruggengraat voor de boom. Dit is het kernhout. Binnen in de stam zit het spinthout. Via het spinthout gaat het water, met voedsel, van de wortels naar de bladeren. De bladeren maken het voedsel daarna bruikbaar voor de boom.
Door de vaak vele groeven in de schors zijn er veel dieren, planten en schimmels die er graag leven. Hierdoor zit boomschors vol met mossen, korstmossen en insecten.
Maak een schorsafdruk en herken de boom.
Zo maak je een afdruk van schors:
- Druk een vel papier stevig tegen de boom of bindt het vast met een touw.
- Kras met vetkrijt of potlood over het papier, zodat het patroon van de schors goed zichtbaar is. Wanneer je het krijt liggend gebruikt wordt het resultaat nog beter.
Dit is ook een grappige activiteit om een keer met je (klein)kinderen te doen. Het worden, kan ik je verzekeren, prachtige kunstwerkjes.
Elke boomsoort heeft een kenmerkende schors
Ik begin met de gemakkelijkste; de schors van deze boom is wit en soms glad, de berk. De stam van de ruwe berk heeft een witte schors die afbladdert. Wanneer de boom ouder wordt, wordt de boom van onderen naar boven steeds ruwer (kopfoto )
Vanuit de stam van de zomereik zie je vaak forse takken in de rondte en in alle richtingen omhoogsteken. Dat maakt de zomereik tot een indrukwekkende boom. Vooral in de winter is dit goed te zien. Bij oudere bomen wordt de schors diep en gegroefd en grijsgroen van kleur (foto 2).
Een 2e soort met een grove, grijze 
schors is de vleugelnootboom. Deze boom is echter veel breder van bouw en de schors is nog dieper gegroefd dan de zomereik. Het is vaak een goede klimboom omdat hij lage vertakkingen en veel zijtakken heeft (foto 3).
Wat opvallend is aan de paardenkastanje is de gedraaide stam. Als aangeplante alleenstaande boom krijg je een mooie indruk van hoe machtig een witte paardenkastanje is. In het park bij de vijver zie je deze boom in optima forma (foto 4).
De schors van de volgende boom lijkt wel op camouflagestof van legerkleding: de plataan heeft bleekgroene plekken waar de schors is afgebladderd. Dit komt omdat er stukken dode schors afvallen waar dan een nieuwe, andere kleur onder zit (foto 5).
De laatste boom die je veel tegenkomt in het Wisentbos is de beuk. In de beukenlaan richting vijver staan er veel. Opvallend is de gladde schors. Op de schors van enkele beuken zijn kerven te zien (foto 6).
Is kerven schadelijk voor de boom?
Een boom kan, afhankelijk van de verwonding, doodgaan doordat mensen erin kerven. De schors wegsnijden heeft tot gevolg dat de sapstroom wordt beschadigd, evenals het cambium, de groeilaag van de boom.
Hoe groter de wond in horizontale richting, rondom de boom dus, hoe meer doorsnijding van de sapstroom, hetgeen het afsterven van de gehele boom tot gevolg kan hebben. De hoogte van de ingekerfde tekens verandert niet aangezien een boom vanaf de top verder groeit. Wel wordt de boom
steeds iets dikker en zetten de tekens dus uit.
Bij een wond vormt de boom nieuw weefsel over het wondoppervlak, zo sluit de boom de wonden af. Dit betekent echter niet dat de bomen de wonden hiermee herstellen. Zij vormen enkel nieuwe cellen over de beschadiging heen. Een ontstane wond blijft dus bestaan, deze kan alleen overgroeid worden met nieuwe cellen.
Overigens kerven in bomen in parken en bossen is verboden. Je mag geen schade toebrengen aan andermans eigendom of aan het openbaar domein. Niet meer doen dus!
Johan Bonsink
