December 2023 – O dennenboom, o dennenboom.
We sjouwen in deze tijd van het jaar bijna allemaal een sfeer verhogende kerstboom naar binnen. En bij de kerstboom zingen we gezellige kerstliedjes, zoals deze:
O dennenboom, o dennenboom,
wat zijn uw takken wondermooi.
Ik heb u laatst in ‘t bos zien staan.
Toen zaten er geen kaarsjes aan.
O dennenboom, o dennenboom,
wat zijn uw takken wonderschoon.
O dennenboom, o dennenboom,
hoe lief zijn mij uw bladeren.
Het groeit in barre wintertijd,
als sneeuw op d’aarde ligt verspreid.
O dennenboom, o dennenboom,
hoe lief zijn mij uw bladeren.
En met het beroemde kerstliedje: O dennenboom is het, volgens mij, goed mis gegaan. Met kaarsjes in een bos is een slechte combinatie met de huidige droge zomers. En van ‘dennenbomen’ heeft de bedenker van dit lied werkelijk helemaal geen kaas gegeten, want een den heeft geen bladeren maar naalden (eigenlijk naaldvormige bladeren) en groeit al helemaal niet in barre wintertijd.
Waarom zingen we het dan verkeerd?
In de tijd van de Germanen groeiden een overvloed aan sparren. De boom werd uitverkoren voor ‘het feest van het licht’. In het Duits was sprake van een tannenbaum, zoals in het liedje ‘O, tannenbaum, o tannenbaum’. En wij in Nederland hebben dat vertaald met: ‘o dennenboom, o dennenboom’.
Waar komt de kerstboom eigenlijk vandaan?
Zoals gezegd versierden de Germanen naaldbomen tijdens het midwinterfeest op de kortste dag van het jaar. Ze wilden de donkere dagen verjagen en het nieuwe leven, dat gaat komen in de lente, vieren. Later werd de met lichtjes versierde boom aan de geboorte van Jezus gekoppeld. Zo ontstond het feest met kerstbomen. Nog een reden is dat de meeste bomen in de winter geen bladeren hebben. Kale bomen staan voor rust, slaap of zelfs de dood. Bomen die in de winter groen blijven staan juist voor vruchtbaarheid en leven. Dat de naalden van sparren en dennen ’s winters groen zijn is dan ook waarom we ze in huis halen.
Verschil dennenboom en spar.
Wanneer je de Wisentweg afgaat en je stopt even bij de reling over de Wisenttocht tref je aan de rechterkant, achter het weiland een sparrenbos. Aan de linkerkant naast het ruiterpad zie je een dennenbos. De spar en de dennenboom zijn allebei bomen die in de Nederlandse bossen groeien en toch zijn er verschillen. Dat verschil zit ‘m in de naalden. Je kunt de spar herkennen aan de korte, harde naalden en de dennenboom juist aan de lange, zachte naalden. Misschien weet je nog wel het handige ezelsbruggetje van vroeger: de naalden van een spar, den en ook de lariks komen allemaal anders uit een tak.
Spar = S = single of solo, de naalden staan per stuk in de tak.
Den = D = duo, de naalden staan per twee in de tak.
Lariks = L = legio, de naalden staan met een trosje in de tak.
(Overigens komt de lariks niet voor in het Wisentbos, deze boom houdt vooral van zandgrond en niet van de zware zeeklei en in de winter verliest deze boom zijn naalden).
Nog een verschil tussen de spar en de den zijn de vruchten. De vruchten van een spar hebben kegels, terwijl we bij de den spreken van dennenappels (zie de foto’s).
Dus wanneer we ‘O dennenboom, o dennenboom…’ zingen, besef dan wel dat in de praktijk bijna niemand een echte dennenboom in huis heeft staan. De spar en dan met name de Nordmann spar als kerstboom is veruit het meest populair.
Heel veel groene geluksmomentjes in het nieuwe jaar 2024.
Johan Bonsink
