Welkom wolf! deel 4

Welkom, wolf

Feuilleton deel 4 van 4: Wat betekent dit voor de veeteelt?

Door: Lisalotte van Os en illustraties van Henrike Haselhuhn

De wolf is onderweg naar Amsterdam. En nee, dan hebben we het niet over meer Hudson Bay-wolven voor Artis. Dit jaar werden maar liefst 16 wolvenwelpen geboren binnen de vier roedels die zich inmiddels in Nederland hebben gevestigd. Deze leven tot nu toe in territoria in het oosten en noorden van ons land, maar in april 2021 liet een wolf zijn snuit zien in Zeeland en in april dit jaar bleek na DNA-onderzoek een gedode ree in Het Goois Natuurreservaat het werk van een wolf. Het is dus niet zozeer de vraag óf, maar wannéér de wolf naar Amsterdam komt. Dit roept vragen op over de bescherming van wolven, natuurbeheer, menselijke veiligheid en de gevolgen voor veeteelt. Want wat betekent de aanwezigheid van de wolf voor ons en de natuur?

Het is niet de bedoeling dat het beest onze weerloze schaapjes gaat oppeuzelen. Ons huidige beleid is gebaseerd op de scheiding tussen natuur en cultuur, maar ook dit onderscheid blijkt in de praktijk niet te bestaan. Twee derde van het landoppervlak van Nederland staat in dienst van de landbouw, dit is onze maaknatuur. Het is dus niet gek dat met name veeboeren als eerste overlast van wolven hebben ervaren. Het beest is gespecialiseerd in jacht op hoefdieren en maken daarin geen onderscheid tussen wilde prooidieren of gehouden vee. Maar naast de eeuwige slechterik vormen ook andere dieren een gevaar voor vee, zo worden er worden landelijk jaarlijks 4000 tot 13.000 schapen gedood of verwond door honden en vossen, staat in het Interprovinciaal Wolvenplan. Waar het gaat om het voorkomen van schade aan schapen gaat het dus in principe om het nemen van aanvullende maatregelen om ook schade door wolven te voorkomen.

Rol van boeren

Uit buitenlands onderzoek blijkt dat vooral de inzet en effectiviteit van preventieve maatregelen schade aan landbouwhuisdieren kunnen voorkomen. Het aantal wolven of de grootte van de veestapel maakt in deze formule niet zoveel uit. Uit Duitsland hebben we geleerd dat wolven zich zelden vergrijpen aan schapen. Echter, boeren willen hun schapen niet ‘voor de wolven gooien’. Dierenhouders die gevestigd zijn binnen een aangewezen wolventerritorium zijn zelf wettelijk verantwoordelijk voor het nemen van preventieve maatregelen die beschreven staan in deze Faunaschade Preventiekit Wolven. Schade kunnen boeren vergoed krijgen door BIJ12, welke per 1 januari 2023 gaat toetsen of veehouders maatregelen hebben genomen tegen wolven, alvorens een vergoeding te verstrekken bij schade. Maar wat kun je als boer doen? In het Interprovinciaal Wolvenplan staat dat het zeer belangrijk is te voorkomen dat “wolven zich specialiseren in het verschalken van vee”. Dit wordt gedaan door vee zo snel mogelijk te beveiligen, voor een wolf leert dat vee een makkelijke prooi is. Dit komt doordat onnatuurlijke kuddes voornamelijk uit doorgefokte kalveren bestaan, een probleem van onze moderne veeteelt. Hoe beveilig je landbouwhuisdieren op de meest efficiënte manier?

Al 20 jaar wordt in Zweden na uitvoerige experimenten door het Wildschadecentrum een wolfwerend schikdraadsysteem toegepast, dat zeer effectief bleek. Ondanks een toename van de wolvenpopulatie, grazen meer schapen dan ooit in wolvengebieden. Volgens het Belgische Agentschap voor Natuur en Bos is er nog geen vee aangevallen in een wei met wolfproofomheining. Natuurmonumenten vindt dat de prijs van een dergelijke omheining onderdeel is van de investering van het houden van vee en daarbij het buiten de deur houden van het gevaar op vier poten. Vanuit de overheid is er subsidie beschikbaar. Een aanvullende maatregel is het inzetten van kuddewaakhonden. BIJ12 heeft een tweejarige pilot uit laten voeren in het Wierdense Veld in 2018. Kuddewaakhonden zijn niet overal toepasbaar, maar waar deze honden ingezet kunnen worden biedt dit een effectieve bescherming van vee tegen wolven.

Rol van de overheid

De Nederlandse overheid heeft ervoor gekozen de wolf als beschermde diersoort te bestempelen. Hiermee komt verantwoordelijkheid. Het subsidiëren van preventieve maatregelen om vee te beschermen zoals schrikdraad is daarbij voordeliger dan het compenseren van aanvallen nadat deze hebben plaatsgevonden. Voorkomen is beter dan genezen.

Een andere manier om aanvallen te voorkomen is door ervoor te zorgen dat er voldoende prooidieren aanwezig zijn. Onderzoekenhebben uitgewezen dat ondanks de aanwezigheid van veel vee in wolvengebieden, wolven zich liever voeden met wilde dieren, zoals herten en zwijnen. Het bevorderen van de hoeveelheid beschikbare wilde prooien is daarom belangrijk in het verbeteren van de mens-wolf relatie. Het aantrekkelijk maken van leefgebieden voor deze dieren verlaagt de potentiële predatiedruk op vee.

Eén ding is zeker: de terugkeer van de wolf naar Nederland brengt veel teweeg, maar om vredig samen te leven met wolven is meer nodig dan een rol schrikdraad. De schuld op de wolf afschuiven is een makkelijke oplossing, maar wij als mensen moeten ook onze verantwoordelijkheid nemen binnen het ecosysteem. Hierin is de keus aan ons: blijven we hetzelfde doen of adopteren we een duurzame visie op de toekomst van ons landschap? De wolf kan de aanleiding zijn voor een onvermijdelijke transitie. Het is hoog tijd voor een discussie over ons landschapsbeleid en misschien wel om onze visie op de natuur aan te passen voor de toekomst. Wetenschappers van de Wageningen Universiteit die een beeld van Nederland in 2120 schetsten geven aan dat het vertragen van de klimaatverandering, stoppen van de achteruitgang van de biodiversiteit en verduurzamen van de landbouw urgente zaken zijn. Door de natuur de ruimte te geven, kan zij deze balans zelf herstellen, zoals is bewezen met de wolf. Of willen we dat Nederland alleen voor mensen is bedoeld en niet voor natuur en dieren? Feit is dat het dier zich hier gevestigd heeft en voorlopig niet meer weggaat. We kunnen huilen met de wolven in het bos, of blij zijn omdat dit iets goeds is voor ons ecosysteem dat ons kan helpen bij onze milieuproblematiek.