Boekentip

Paddenstoelen in kunst, cultuur en natuur – geschreven door Antoon Kuhlmann en Dominique Clement van KNNV Uitgeverij.

Welke invloed hadden paddenstoelen in de visioenen van Hildegard von Bingen? Hoe werd Gaudi erdoor geïnspireerd bij het ontwerpen van zijn bouwwerken? Welke rol heeft de paddenstoel in ons voedsel? Deze en vele andere onderwerpen passeren in dit boek de revue. En daarnaast staan er prachtige foto’s in. Echt een boek dat je wilt hebben, of weggeven met de feestdagen. Ik kreeg het zomaar cadeau en vond het verrassend leuk; vandaar deze keer een boekentip.

In dit prachtige boek over paddenstoelen komen tevens interessante taalweetjes aan bod. Onderstaand stukje heb ik iets ingekort overgenomen uit het boek en het gaat over taal. Schrijven we nou paddestoel of paddenstoel. Ik ga voor het laatste, maar er is ook iets over te zeggen om dat niet te doen.

Paddenstoel, of is het paddestoel of in het Engels toadstool

What’s in a name; ons woord voor paddenstoel kom uit het oud Engels namelijk toadstool (wat dan inderdaad een stoel voor een pad betekent). In de Nederlandse taal vormt de naamgeving van paddenstoelen al langer een struikelblok. Het begint al met het woord paddenstoel zelf. Dit woord heeft geen verwantschap met het Duits, daar spreekt men immers over Pilze. In het Frans is het champion. Het Nederlandse woord paddenstoel heeft meer verwantschap met het Engelse woord toadstool, een stoel waarop padden zitten (slechts een enkeling zag ooit een pad op een paddenstoel zitten!). In de loop der tijd vervormde deze naam zich tot het huidige “paddenstoel”.

Correcte schrijfwijze

Gedurende de eerste helft van de 20e eeuw was paddenstoel de correcte schrijfwijze. Wie in de tweede helft van de 20e eeuw in de schoolbanken zat, is het waarschijnlijk gewend om het over paddestoelen te hebben, dus zonder tussen-n. Rond 1997 kwamen er nieuwe spellingsregels. De tussen-n moest er tussen in komen. De praktijk is echter weerbarstig. Iedereen bleef paddenstoelen gewoon als paddestoelen uitspreken. Maar op papier werden paddestoelen weer paddenstoelen. De jongste generatie zal dit waarschijnlijk foutloos hebben overgenomen; de omschakeling zal ouderen wat meer moeite hebben gekost. In de loop van 2015 ging er echter weer wat hoop gloren. Toen verklaarde het Genootschap Onze Taal dat paddenstoelen de officiële spelling is, maar dat men paddestoel ook prima vindt. Beide schrijfwijzen blijken nu correct. Het Genootschap Onze Taal geeft hiervoor als uitleg dat er geen logisch verband bestaat tussen een stoel en een pad. Met zo’n directe relatie zou er sprake zijn van een “versteend” geheel. Die relatie zou er wel zijn wanneer we bij het woord paddenstoelen als het ware automatisch aan een pad zouden gaan denken en niet aan een zwam. Dit is  bijvoorbeeld bij paddentrek het geval. Als die associatie wel bestaat dan is een tussen-n verplicht. Zo niet, dan mág hij achterwege blijven. We kunnen het dus niet meer fout doen!

Naamgeving

Over de naamgeving van paddenstoelen valt ook veel interessants te lezen in dit boek. Hoe niet alleen volksbenamingen, maar ook de wetenschappelijke namen in de loop van de afgelopen eeuw zijn gewijzigd. Een Laccaria amethystina noemde men voorheen een Rodekoolzwam. Hoe spijtig het ook is, voortaan is de correcte naam van deze soort gewoon Amethist-zwam. Hoewel iedere paddenstoelen kenner zal weten welke je bedoelt bij dit rode zwammetje. Naamgeving is mensenwerk. Niemand zal het je kwalijk nemen wanneer je beide namen gebruikt.