Verslag thema-avond:Korstmossen
Verslag thema bijeenkomst Korstmossen
op 8 november 2023
Allereerst: de naam korstmossen is verwarrend, want het zijn géén mossen. Mossen (ong. 600 soorten in Nederland) zijn een soort primitieve planten, ze hebben geen vaten en geen wortels. Ze houden van vochtige plekken en planten zich vegetatief of middels sporenkapsels voort.
Pas in de 20ste eeuw is ontdekt dat korstmossen (ong. 700 soorten in ons land) bestaan uit 2 organismen, die in symbiose leven, nl. algen en schimmels. De alg vangt zonlicht en geeft de via fotosynthese aangemaakte voeding aan de schimmel. De schimmel beschermt de alg met chemische stofjes. Als je korstmossen doorsnijdt, zie je de twee componenten. Ze zijn taai en houden bij droogte hun vorm. Ze leven ook op extreme plekken, groeien langzaam en vermeerderen zich vegetatief. De schimmel bepaalt de naam van het korstmos.
In het ecosysteem bieden korstmossen voedsel en een schuilplaats aan kleine beestjes zoals wormen, kevers en specifieke soorten, zoals korstmosuilen. Vogels scharrelen daarom graag op boomstammen hun kostje op. Korstmossen leggen bovendien de bodem vast en zorgen voor nestmateriaal voor allerlei dieren.
De mens heeft in vroeger tijden bepaalde kleurstoffen gewonnen uit korstmossen. De medicijnindustrie gebruikt nog steeds de werkzame stoffen die in bepaalde soorten aanwezig zijn. Door hun langzame groei en lange levensduur geven ze ook informatie over de natuurhistorie van een bepaald gebied.
Het huidige belang van korstmossen is, dat ze een goede indicator zijn voor de luchtkwaliteit. Zwaveldioxide (wel minder nu), stikstof en klimaatverandering zijn van invloed op het verdwijnen van gevoelige soorten èn het verschijnen van nieuwe (atlantische en warmteminnende) soorten. Het groot dooiermos doet het goed onder invloed van ammoniak, evenals de schildmossen. Andere soorten zoals het eikenmos en het groot boerenkoolmos belandden op de rode lijst.
De verspreidingsatlas van korstmossen is compleet, en in 7 provincies geactualiseerd, dankzij het noeste werk van 400 vrijwilligers. Het kortmossenmeetnet omvat 6000 meetpunten!
Korstmossen zijn niet gebonden aan een natuurlijke omgeving. Ze voelen zich behalve op hout en aarde ook thuis op materialen als steen, basalt, kalksteen, graniet. Door hun aanwezigheid krijgen oude muren, grafstenen krijgen een bijzondere uitstraling. Bij restauratie is het van belang de zo karakteristieke korstmosbegroeiing intact te laten. Dit kan door kleinschalig te werken, en kalkspecie en de oorspronkelijke stenen te gebruiken. Korstmossen tasten de stenen niet of nauwelijks aan, dus schoonmaken is uit den boze.
We hebben deze avond de prachtige vormen van takvormige, bladvormige, korstvormige korstmossen, bekermossen en andere soorten in een mooie parade aan ons voorbij zien trekken.
Om de staat van de korstmossen goed te monitoren zouden Henk-Jan en de BLWG in de Oost-Achterhoek nog wel wat vrijwilligers kunnen gebruiken.
Ben je geïnspireerd door het verhaal van deze enthousiaste spreker en wil je meedoen aan mossenexcursies en determinatie-avonden, stuur dan een appje naar de contactpersoon van de KNNV Oost Achterhoek, T. Croese tel: 06-14063024. Dan krijg je een appje als er iets georganiseerd wordt.
Overige informatie: www.blwg.nl
