Burgeronderzoek microplastics synthetische kleding
In de nieuwsbrief van IVN Amsterdam (oktober 2022) las ik dat de UvA op zoek was naar 100 burgeronderzoekers voor een onderzoek naar microplastics die vrijkomen tijdens het wassen van synthetische kleding. Ik hoefde niet lang na te denken en besloot om mij direct aan te melden.
Door: Azadeh Baghery
Leesduur: 8-10 minuten
Publicatiedatum: 24 april 2023
Onbewust
Ik heb altijd van mode en kleding gehouden maar in de afgelopen jaren werd ik mij steeds meer bewust van de vervuiling en slechte werkomstandigheden in de mode-industrie en fast fashion. Ik kwam erachter dat de mode-industrie zelfs de tweede meest vervuilende industrie is. De informatie die ik las ging echter altijd over de negatieve effecten in de productie- en afdankfase van kleding. Ik was me er dan ook niet van bewust dat we het milieu ook belasten tijdens het gebruik van onze kleding. Dat microplastics terechtkomen in de oceanen en vervolgens in ons voedsel wist ik wel maar ik had geen idee dat onze kleding een grote bron van microplastics is. Blijkbaar was ik niet de enige. ”Uit onderzoek blijkt dat Nederlanders zich hier nauwelijks van bewust zijn. 93 procent van alle volwassenen weet niet hoeveel plastic er in hun kleding zit en de meerderheid onderschat dat met bijna de helft’’, las ik in een artikel van Duurzaam Nieuws. Ook geeft een van de onderzoekers van de UvA aan dat zelfs collega’s, die toch redelijk op de hoogte zijn van het onderzoek, niet automatisch de link leggen tussen hun kleding en microplastics. Dat er meer bewustzijn moet komen is duidelijk en daar wilde ik wel aan bijdragen door deel te nemen aan het onderzoek.
Het probleem
Om te begrijpen hoe het precies zit, besloot ik zelf desk research te doen om erachter te komen wat die microplastics in kleding eigenlijk zijn, hoe ze het milieu vervuilen en hoe vervuilend ze zijn.
Plasticvezels
Veel van de vezelsoorten die voor de productie van kleding worden gebruikt zijn plasticvezels (synthetisch). Volgens AEG is ongeveer 64% van de nieuwe kleding tegenwoordig gemaakt van plastic. De bekendste plasticvezels zijn polyester, microvezel, elastaan en nylon. Ze worden veel gebruikt omdat ze goedkoop zijn en vanwege hun functionele en comfortabele eigenschappen. Door wrijving tijdens het wassen verliezen kledingstukken kleine vezeldeeltjes. Volgens wetenschappers worden deeltjes kleiner dan vijf millimeter en groter dan 100 nanometer beschouwd als microplastics.
Hoe plasticvezels op het land en in de oceanen terechtkomen
PlanetCare geeft aan dat afvalwaterzuiveringsinstallaties tussen de 60% en 99% van de microvezels kunnen opvangen, afhankelijk van de gebruikte technologie en andere factoren. Bij het waterzuiveringsproces wordt echter een grote hoeveelheid zuiveringsslib teruggewonnen, dat bestaat uit organisch materiaal. Hier komen ook de microvezels terecht. Statistieken tonen aan dat veel ontwikkelde landen zuiveringsslib rechtstreeks in landtoepassingen gebruiken, bijvoorbeeld als vervanger van kunstmest. Het enige land waar het zuiveringsslib volledig wordt verbrand is Nederland. In Zwitserland, Duitsland, Oostenrijk en Slovenië wordt het grootste deel van het zuiveringsslib verbrand. Landen als Portugal, Ierland, Groot-Brittannië en Spanje gebruiken echter minstens 75% van het zuiveringsslib in landtoepassingen. Ook is er een deel dat dus niet opgevangen kan worden en in de oceanen terechtkomt. Dit wordt vervolgens door vissen opgegeten en komt ook zo weer in ons voedsel terecht.
Volgens het WWF krijgt elke persoon gemiddeld ongeveer vijf gram microplastics per week binnen via voedsel. Dit is ongeveer gelijk aan het gewicht van een creditcard. Vorig jaar is voor het eerst door onderzoekers van de VU ook aangetoond dat microplastics in ons bloed voorkomen.
Omvang vervuiling
Ongeveer 35% van de microplastics in oceanen is afkomstig van vezels uit synthetische kleding. Hiermee is synthetische kleding de grootste bron van microplastics. Daarna volgen autobanden (28%), stofdeeltjes uit stedelijke omgevingen door o.a. slijtage (24%) en andere bronnen. Per jaar komen er per huishouden twee plastic zakken aan microplastic vezels vrij. Wereldwijd is dit ongeveer een half miljoen ton (500 miljoen kilo) die in de oceanen terechtkomt. Dit staat gelijk aan bijna 3 miljard polyester overhemden.
Het onderzoek
Tot nu toe is er weinig onderzoek gedaan naar het vrijkomen van microplastics bij het wassen van synthetische kleding. Het is ook voor het eerst dat er burgeronderzoek hiernaar wordt gedaan. Volgens de UvA is dit nodig omdat hiermee een grote dataset onder realistische omstandigheden verkregen kan worden. De onderzoeken die tot nu zijn gedaan hebben namelijk enkel in een lab plaatsgevonden waar een klein stuk textiel is onderzocht. Daardoor zijn ze minder representatief, en bovendien spreken ze elkaar ook tegen.
Met dit burgeronderzoek wil de UvA de factoren onderzoeken die effect hebben op het vrijkomen van microvezels tijdens het wassen van synthetische kleding. Deze factoren zijn onder andere de wastemperatuur, het type wasmiddel, de wasduur, en de toerental van het centrifugeren.
Het burgeronderzoek waar ik aan heb deelgenomen was een pilot genaamd Meta waar 100 mensen uit Noord-Holland zich voor hadden aangemeld. Er zijn uiteindelijk 75 personen daadwerkelijk gestart met het onderzoek. Vanaf de periode november/december 2022 tot eind februari moest elke burgeronderzoeker 10-12 wasjes doen en de data van elke wasbeurt registreren.
Wasjes draaien als burgeronderzoeker
Na het aanmelden voor het onderzoek, mocht ik een doos gaan ophalen met de instructies, een speciale waszak van het merk Guppyfriend, een weegschaal, een lintroller en overige benodigdheden. Bij elke was moest ik 2-3 kledingstukken met synthetische materialen in de Guppyfriend waszak stoppen. Op de website van Meta gaf ik per was door hoeveel de kledingstukken wegen en uit welke stoffen ze bestaan. Verder moest ik ook de barcode van het gebruikte wasmiddel invoeren en aangeven welke wasprogramma ik ging gebruiken. Tijdens het wassen kwamen de vrijgekomen microplastics in de waszak. De waszak liet ik drogen en de volgende dag haalde ik de vezels eruit met de lintroller. Het velletje plakte ik vervolgens op een transparant hoesje dat ik dan fotografeerde. Deze uploadde ik op de website en aan het eind van het onderzoek stuurde ik alle hoesjes per post naar de UvA. De binnenkant van de waszak maakte ik na elke wasbeurt schoon met de stofzuiger.
Geduld is een schone zaak
Het vergde wel enig geduld. Even snel de was in de wasmachine stoppen en aan de knop draaien kon dus een paar maanden niet. Er waren momenten dat ik echt even geen zin had in dit uitgebreide stappenplan om maar een simpel wasje te draaien. Maar ik heb toch doorgezet en uiteindelijk 10 wasjes kunnen rapporteren. Onderstaand zie je de sample van mijn zevende wasje.
Waszak en alternatieven
De Guppyfriend waszak is beschikbaar voor de consument en kan online voor ongeveer 30 euro besteld worden. Guppyfriend beweert dat de waszak meer dan 90% van de microplastics tegenhoudt en dat er minder vezels afbreken waardoor je kleding ook langer meegaat.
Ik was dan ook erg enthousiast en ging de waszak na het onderzoek ook gebruiken. Helaas kwam ik er al snel achter dat de kleding in de waszak niet goed gecentrifugeerd kan worden als deze voller is. Dit is zelfs het geval als je de zak maximaal voor 2/3e vult, volgens de instructies van Guppyfriend.
Filters
Ik ging daarom zelf weer op onderzoek uit om te kijken of er alternatieven zijn. Al snel kwam ik erachter dat er ook filters op de markt zijn die je zelf eenvoudig kan installeren op je wasmachine. Zo bieden PlanetCare en AEG deze filters en beweren dat hiermee 90% van de microplastics wordt tegengehouden. Dat betekent dat 10%, wat gelijkstaat aan honderd miljoenen microplastics wel zijn weg vindt naar het water, maar het is beter dan niks dacht ik. De filter van AEG past alleen op AEG, Zanussi en Elektrolux wasmachines, maar die van PlanetCare kan voor alle wasmachines gebruikt worden. Vergeleken met de waszak is het wel een duurdere alternatief. Bij PlanetCare betaal je bijna 60 euro voor 3 filters die elk 20 wasbeurten meegaan. Je kan ook een XL-kit van 13 filters voor 145 euro afnemen. Dat is iets meer dan 11 euro per filter en dus een stuk voordeliger. Nederlanders doen gemiddeld 2,9 wasjes per week. Dat betekent dat je per jaar 7-8 filters nodig hebt. Uit één lading wasgoed komen tot 700.000 microvezels vrij. Met het XL-pakket van Planetcare ben je dus jaarlijks nog geen 90 euro kwijt om te voorkomen dat bijna 100 miljoen microplastics per jaar in het milieu en in ons bloed terechtkomen.
Slotevenement burgeronderzoek
Op 31 maart vond het slotevenement plaats waar alle burgeronderzoekers waren uitgenodigd. Ik was natuurlijk erg benieuwd naar de eerste resultaten van het onderzoek en heb het evenement bijgewoond. Tijdens deze avond presenteerden studenten van de studies Aardwetenschappen en Future Planet studies hun onderzoeksvoorstel.
Identificatie microplastics
Daarin lieten ze ook zien hoe de synthetische vezels op de ingeleverde lintrolvellen geïdentificeerd konden worden door een computerprogramma. Met het blote oog zie je de vezels nauwelijks op de vellen. Hierdoor vroegen sommige burgeronderzoekers zich af, waaronder ikzelf, of er nou daadwerkelijk zoveel microplastics vrijkomen tijdens het wassen. Toen we een sample zagen (zie hieronder) waarvan de microplastics door de computer waren geïdentificeerd, waren de twijfels al snel weg. Het bleek dat op zo’n vel duizenden microplastics aanwezig zijn die met het blote oog niet te zien zijn. Dit is wellicht zelfs minder dan wanneer geen waszak wordt gebruikt want zoals Guppyfriend beweert, voorkomt de waszak dat vezels sneller afbreken.
Eerste resultaten
De eerste resultaten op basis van de 448 ingeleverde samples (wasjes) laten zien dat bij sommige stoffen zoals acryl en polyamide meer microplastics vrijkomen per gram kleding. Het gebruik van wasverzachter en de temperatuur waarop gewassen wordt zou kunnen uitmaken, maar dit zal verder worden uitgepluisd door een Masterstudent in het lab. Ook lijkt het uit te maken met welke wasmiddel je kleding wast.
Aangezien dit nog een pilotstudie is, zijn het aantal samples nog beperkt en de resultaten nog niet echt significant. De data is wel een mooi startpunt voor verder onderzoek van het team studenten dat nu op Meta werkt.
Vervolgonderzoek
De onderzoekers van META zijn op dit moment bezig is om financiering te krijgen voor een groter onderzoeksproject genaamd Sistem-NL. Eind april 2023 zal vernomen worden of financiering daadwerkelijk wordt toegekend**. Het onderzoek heeft verschillende wetenschappelijke en maatschappelijke doelstellingen. De bedoeling is dat naast het onderzoek met de waszak, ook een burgeronderzoek gestart wordt met filters. Waar het onderzoek met de waszak het effect van verschillende factoren in kaart kan brengen, zal het onderzoek met de filter vooral vragen beantwoorden zoals wat de uitstoot van een huishouden is in een bepaalde tijd. Er werd ons ook gevraagd wat mogelijke belemmeringen zijn om mee te doen aan het onderzoek met de filter. Ik gaf aan dat het makkelijk moet zijn om de filter zelf te installeren. Een voordeel van dit onderzoek voor burgeronderzoekers ten opzichte van het onderzoek met de waszak is dat het veel minder administratie vergt. Zou je ook mee willen helpen met het vervolgonderzoek, meld je dan hier aan of hou de website van Meta in de gaten.
Minder synthetische kleding
Er is dus verder onderzoek en bevestiging nodig om vast te stellen welke factoren effect hebben op het vrijkomen van microplastics tijdens het wassen, en in welke mate. We kunnen natuurlijk een filter of waszak gebruiken om de microplastics op te vangen maar wat nog beter zou zijn, is als we minder synthetische kleding kopen en meer kleding gemaakt van (volledig) biologisch afbreekbare materialen.
Biologisch afbreekbare materialen
Bij volledig biologisch afbreekbare materialen moet je denken aan bijvoorbeeld linnen (gemaakt van vlas), hennep, wol en katoen. Daarnaast zijn er ook semi-synthetische materialen die deels plantaardige vezels bevatten zoals Lyocell, Viscose en Modaal. Een van de gasten op het slotevenement die in de kledingindustrie werkt, merkte op dat ook natuurlijke vezels vaak geverfd en chemisch bewerkt worden. Wanneer deze vezels in het water terechtkomen, kan dit dus ook schadelijk zijn voor het milieu. Gelukkig komen er wel steeds meer natuurlijke textielverven op de markt. Zo kwam ik Zeefier tegen tijdens de Floriade, die textielverf maakt van zeewier.
Conclusie
Na het deelnemen aan dit onderzoek is het mij wel duidelijk geworden dat deze microplastics macrogevolgen hebben. De huidige oplossingen zijn misschien niet perfect, maar er zijn genoeg manieren voor ons als consument om een steentje bij te dragen en te voorkomen dat er miljoenen microplastics per jaar in de natuur en ons voedsel terechtkomen. Daarnaast is het natuurlijk ook belangrijk dat producenten hun verantwoordelijkheid nemen. De Plastic Soup Foundation is sinds 2016 de campagne Ocean Clean Wash gestart. Het doel is om de komende jaren vervuiling door synthetische vezels met 80% terug te brengen. Dit door druk te zetten op kledingproducenten en wasmachinefabrikanten en de ontwikkeling te steunen van producten die het wegstromen van vezels voorkomen. Er is een lange weg te gaan maar bewustwording is de eerste stap dus deel het vooral ook met anderen!
* PlanetCare lanceert in 2024 het PLANETCARE-filter 2.0, met een wetenschappelijk bewezen filterretentie van 98%.
** Financiering is inmiddels toegekend.
