Witte kwikstaart

Witte kwikstaart (Motacilla alba, 16,5 – 19 cm)

Als u dit leest is de witte kwikstaart waarschijnlijk al weer gevlucht naar warmere oorden. Ze vertrekken, op een enkeling na, zo tussen half september en eind november om onze winterperiode door te brengen in zuidelijkere gebieden met een gematigd klimaat. En gelijk hebben ze, al zit er aan zo’n reis natuurlijk ook veel gevaren. Hebben ze deze reis overleefd dan komt dit slanke, elegante vogeltje met lange staart in maart gelukkig weer terug Ook al zit het woordje “wit” in hun naam (slechts de buik, voorhoofd en wangen zijn wit) vind ik ze meer grijs met zwart (kop, keel, borst, staart en nek zijn zwart, rug is grijs, de vleugels zijn grijs met zwart en een beetje wit).

Wippende staart
En de andere helft van de naam – kwikstaart – duidt op de constant wippende staart. Als ze voedsel (insecten) zoeken lopen/rennen ze over de grond, stoppen, wippen met de staart en rennen verder in de hoop een insect te vangen. Heel grappig! Als ze gewoon lopen wippen ze bij elke stap met de kop en staart. Ze doen hun naam dus echt eer aan! Ze komen vooral voor in open landschappen, vaak met water in de buurt, tuinen, bij boerderijen, maar ook in steden.

In weilanden zie je ze vaak tussen het vee, omdat koeien en schapen tijdens het grazen insecten opjagen die zij dan weer vangen. Wat een samenwerking! Als het mannetje terug komt van zijn overwinteringsgebied gaat hij gelijk een territorium bezetten en verdedigen. Daarna versiert hij een wijfje en na de paring gaat zij een nestje bouwen van gras en haren. Kieskeurig qua plek is ze niet. Er kan in een gat in de muur, in klimop, in een boom, of zelfs onder dakpannen of in een geschikte nestkast genesteld worden. Is deze klus geklaard dan legt ze 4-6 eieren, die ze 12-14 dagen bebroedt. Zijn de jongen uit het ei gekropen dan helpt pa gelukkig wel mee met het voeren. Na 13-16 dagen verlaten de kleintjes het nest, maar worden nog 4-7 dagen door beide ouders bijgevoerd en daarna moeten ze het helemaal zelf zien te rooien. Het vrouwtje begint daarna vaak nog aan een tweede broedsel.

Mocht er toevallig een koekoek haar ei in het nest van een witte kwikstaart gedeponeerd hebben, dan heeft deze pech gehad. De kwikstaart tuint hier niet in, pikt het ei aan en werkt het uit het nest. Best wel slim want er zijn legio vogeltjes, die braaf op het koekoeksei gaan broeden en zelfs het grote koekoeksjong groot brengen. Niet de kwikstaart dus!

Gele kwikstaart
Naast de witte kwikstaart zie je ook wel eens de gele kwikstaart. Dit voorjaar heb ik voor het laatst (door lichamelijke klachten) nesten gezocht van kieviten en scholeksters om deze te markeren en zo te beschermen tegen de banden van de tractor etc. Een erg leuke bezigheid op 2 akkers bij de Holle Mare. Op deze akkers (aardappelen en maïs) zagen mijn zoekmaatje en ik regelmatig een witte kwikstaart en hebben we zelfs een keertje een gele kwikstaart waargenomen. Dit waren de extra “cadeautjes” bij onze weidevogelbeschermactiviteiten.

Nooit in groepen
Kwikstaarten zie je eigenlijk nooit in groepen, maar altijd alleen of met z’n tweeën. Alleen als de jongen uit gevlogen zijn willen die nog weleens bij elkaar komen om in groepen te slapen in holtes onder daken van huizen. Maar zelf heb ik dit nog nooit mogen waarnemen. Het voortbestaan van de kwikstaarten wordt toch wel bedreigd en het aantal neemt langzaam af. Door het verdwijnen van rommelige boerenerven, de moderne landbouwmethoden, het gebruik van bestrijdingsmiddelen, hebben ze (en ook andere vogels en dieren) het moeilijk.

Zorg voor juiste beplanting
Er is nu zelfs een tendens te zien dat ze meer in steden voorkomen dan vroeger. M.a.w. de kwikstaart is zich aan het aanpassen om zo een kans te krijgen te overleven. Want “het recht van de sterkste” betekent niet dat wie het sterkst is het overleeft, maar juist wie zich het best aan kan passen overleeft de strijd. Ook wij kunnen deze leuke vogeltjes een beetje helpen door een gevarieerde beplanting in de tuin aan te brengen. Ook een composthoop, takkenril of rommelhoekje kan helpen. En niet alleen deze vogeltjes, maar ook heel veel andere dieren profiteren hiervan. Verder is de aanleg van een boomgaard (al is het maar 1 fruitboom!) of het plaatsen van een insectenhotel een aanwinst voor de natuur en uw tuin. En niet te vergeten het ophangen van een geschikte nestkast. De vogels zullen u er eeuwig dankbaar voor zijn!

Gerda Hos