IJsvogel

De ijsvogel           Alcedo atthis       L 17 cm

Afgelopen winter werden we thuis verrast door het bezoek van een ijsvogel. Deze exotische vogel, formaat spreeuw,  had de vijver op de kippenwei ontdekt en kwam zich bijna elke dag tegoed doen aan een paar stekelbaarsjes. Met verbazing volgden wij vanuit het keukenraam hoe dit fel blauwe vogeltje met grote kop en forse dolkvormige snavel roerloos zittend op een tak boven het water of op het dak van ons houthok ineens in het water plonst en even snel weer uit het water komt met vaak een visje in de snavel. Terug op de tak slaat hij het visje doodt en draait het zo dat het met de kop zijn keel in glijdt.

Duikbrilletje
Tijdens het duiken worden de ogen beschermd door een speciaal transparant vlies, zeg maar een soort duikbrilletje. En onderwater gebruikt hij zijn vleugels als vinnen. Hoe vernuftig! Buiten visjes eten ze ook waterinsecten, salamanders, kikkertjes en zelf garnalen (brak water). Ze hebben hierdoor wel helder, niet te diep en soms een beetje stromend water nodig. Verder valt dit fraaie vogeltje op door de korte staart, oranje poten en oranje buik. De vleugels zijn eigenlijk meer groen-blauw.

Vorst
Deze mooie kleuren zijn zeer functioneel. Ze beschermen de ijsvogel tegen aanvallers, want deze weten dat een vogel met zulke kleuren niet erg smakelijk is. Door de naam ijsvogel zou je denken dat ze goed tegen vorst kunnen, maar het tegendeel is echter waar. Gedurende strenge winters sterven er veel van deze vogels, omdat ze door het ijs niet bij de visjes kunnen komen. In een vorstperiode zie je ze dan ook wel bij brak- of zoutwater, want dat blijft langer ijsvrij. Maar de naam komt waarschijnlijk door de glans van het verenkleed dat wel wat op de schittering van ijs en ijzer lijkt. In het Germaans heten ze nl. Eisenvogel wat “ijzervogel” betekent.

Tijdens een vorstperiode (ijs) zien we ze ook meer, want dan concentreren ze zich bij een wak. Daar zou de naam ook nog vandaan kunnen komen. Hoe dan ook het zijn één van de fraaiste vogels van de Benelux en dat die nou net bij ons in de tuin komt is natuurlijk een groot cadeau voor ons. Ik denk trouwens dat de stekelbaarsjes daar anders over denken! In onze woonomgeving hebben altijd wel ijsvogeltjes gezeten en jaren terug was er zelfs een broedgeval in een slootkant aan de Rietdijk. Dat was heel bijzonder, want het zijn zeldzame broedvogels in Nederland. Al in maart gaan de hormonen kriebelen bij deze vogels en gaan ze op zoek naar een partner.

Smeerboel
Als het vrouwtje het door het mannetje aangeboden visje accepteert vertelt ze hem hiermee dat ze bereid is met hem te paren. Met de poten en de snavel wordt er nu in een steile oever bij een schone sloot door man en vrouw een nestgang uitgegraven van 50 tot 100 cm lang met aan het eind een nestkamer. Hierin legt het vrouwtje 6-7 witte, ronde eitjes. Beide ouders nemen de broedzorg van 19-20 dagen op zich en als de jongen uit het ei zijn gekropen zorgen pa en ma voor de nodige visjes, die in z’n geheel gevoerd worden. De onverteerbare graten worden uitgebraakt in het nest en er wordt ook flink gepoept. Na verloop van tijd wordt de nestkamer een grote smeerboel. De vogels poetsen zich wel 6x/dag,  zeker in de broedtijd. En dat is geen overbodige luxe!

Na ongeveer 26 dagen verlaten de jongen het nest en na een paar dagen zijn ze al in staat zelfstandig visjes te vangen. Dit is het signaal voor de ouders om de jongen uit hun omgeving te verjagen en weer aan een nieuw broedsel te beginnen. Daarvoor krabben ze gelukkig wel eerst de nestkamer schoon. Na een jaar zijn de kleintjes geslachtsrijp en zijn de mannetjes te herkennen aan de zwarte  en de vrouwtjes aan de zwart met oranje (onderkant)  snavel.  Het zijn jaarvogels en strenge winters zijn echt funest voor ze. Gelukkig compenseren ze dit door per jaar veel jongen voort te brengen.

Blauwe flits
Ook waterverontreiniging en predatie door nerts, bunzing en wezel heeft ze parten gespeeld. En vroeger werden ze zelfs gevangen. In die tijd was het het toppunt van mode om een hoed met ijsvogel of een opgezet exemplaar in de huiskamer te hebben. Gelukkig is dit allemaal verleden tijd en gaat het nu stukken beter met het aantal ijsvogels. Want iedereen wordt toch helemaal opgewonden als ze het harde roepje ”tsjie” horen en dan ook de ijsvogel als “blauwe flits” over het wateroppervlak zien scheren. Hij kan wel 80 km/uur halen. Na de broedtijd leven ze voornamelijk solitair en zijn dan niet meer zo territoriaal. Verder kunnen ze de respectabele leeftijd van wel  7 jaar bereiken. Niet gek voor zo’n klein vogeltje. Ze staan trouwens symbool voor onvoorwaardelijke trouw, macht, rijkdom, vrede en schoonheid. En daar kan ik me helemaal in vinden!

Gerda Hos