Lezing over natuur en cultuur langs de Bodensee

door Olaf Op den Kamp

De Bodensee is het grootste binnenmeer van Duitsland. Het grenst daarnaast aan zowel Oostenrijk als Zwitserland. Het gebied kent een rijke cultuurhistorie waarbij met name het in de 9^e eeuw gestichte klooster van Reichenau een belangrijke rol speelde. In dit klooster schreef Walahfrid Strabo in die 9^e eeuw zijn gedicht Hortulus hij de verschillende planten in de kloostertuin. Daarmee is een heel oud document over het gebruik van planten voor de eeuwigheid vastgelegd. In het niet ver van de Bodensee gelegen St. Gallen wordt in de prachtige kloosterbibliotheek het St. Gallener Klosterplan bewaard. Dit was een ideale voorstelling van een Middeleeuws klooster en toont de verschillende gebouwen en ruimtes die een klooster zou moeten hebben. Tevens toont het de kloostertuinen die hierbij horen. Ook deze wereldberoemde plattegrond ontstond in de 9^e eeuw in het Scriptorium van Kloster Reichenau. De bewoningsgeschiedenis van het gebied rondom de Bodensee gaat echter nog veel verder terug. Al in de Steentijd en de Bronstijd woonden hier mensen. Deze vestigden zich aan de rand van het water en bouwden hun woningen op palen. Op diverse plekken langs de Bodensee hebben opgravingen deze bewoningssporen aan het licht gebracht. In Unteruhldingen zijn in een prachtig openluchtmuseum 23 van deze gebouwen gereconstrueerd en geven ze een goed beeld van hoe onze voorouders hier leefden.
Naast cultuur heeft de Bodensee ook op natuurgebied veel te bieden. Dit grote meer is natuurlijk een belangrijk gebied voor watervogels. Soorten als Knobbelzwaan, Meerkoet en Aalscholver leven er in grote aantallen. Bijzondere soorten zijn de Krooneend en de Geoorde fuut, twee prachtige watervogels met fraaie kleuren. Langs de oevers liggen moerasgebieden en natte hooilanden zoals het Wollmatinger Ried en het Eriskircher Ried. In de uitgestrekte rietlanden en wilgenstruwelen leven allerlei vogels zoals Grote en Kleine karekiet, Rietgors, Baardmannetje en Woudaapje. In de natte hooilanden bloeien prachtige bloemen zoals Mehlprimel, Brede orchis en de Siberisch lis (Iris siberica). Aan deze laatste dankt Eriskirch zelfs haar naam. Hier zien de hooilanden midden mei blauw van de 1000-en bloeiende lissen. Daarnaast kent de Bodensee een bijzondere flora op de Schnegglisände. Hier groeit het endemische Bodenseevergißmeinnicht, een vergeet-me-nietje dat wereldwijd alleen langs de Bodensee voorkomt. Het groeit hier samen met Oeverkruid en Ranunculus reptans, een bijzondere boterbloem.

Historische plekken langs de Bodensee zijn Klooster Salem. Bij dit Cisterciënzerklooster met zijn fraaie abdijgebouwen en kerk horen een Franse tuin en diverse musea, zoals het klooster- en een brandweermuseum. Heel fraai is het stadje Meersburg met zijn slot, stadspoorten, watermolen en historische panden.

Een van de beroemdste plekken aan de Bodensee is het bloemeneiland Mainau. Dit eiland is eigendom van de adellijke familie Bernadotte. Het is een van de vele adellijke bezitters van dit bijzondere landgoed met een prachtig paleis, een fraaie paleiskapel en een uitgebreid arboretum. Daarnaast zijn er vele tuinen, zoals een rozentuin, een mediterrane tuin, een kruidentuin en seizoenstuinen zoals een dahliatuin. Midden op het eiland ligt een wijngaard met de kenmerkende Schwedenturm. Hier leven Muurhagedissen. Ook is er een vlindertuin met tropische vlinders.
In het dorpje Überlingen liggen verspreid door het dorp allerlei bijzondere tuinen. Zo liggen er parken met mediterrane planten en palmen, een cactustuin en een cactuskas. Deze lezing vormt tevens een inleiding op een busreis naar de Bodensee in 2026.