Verslag: boeiende lezing over trekvogels op 9 oktober

Quote van een aanwezige: ‘Hij raakte ons in ons vogelhart met zijn vreugde over de
ontdekking van een zeldzame vogel en de gekte daarbij’

Jesse Zwart hield voor de 35 aanwezige toehoorders in de zaal van de natuurschuur in Delft (en 13 mensen online) een boeiende lezing. Als kind al was hij gegrepen door de bijzondere wereld van de vogels, waaronder de trekvogels. Daarbij gestimuleerd door zijn vader. De trigger was het geheimzinnige roerdompgeluid dat hij hoorde vanuit zijn bedje in de buurt van de Amsterdamse Waterleidingduinen. En dat heeft hem sindsdien niet meer losgelaten. Regelmatig is hij nog op De Vulkaan in Scheveningen te vinden waar hij met anderen telt wat er tijdens de trek zoal over komt vliegen. Tussen de enorme aantallen ‘gewone’ trekkers als graspiepers etc, speurt hij naar de enkele ‘bijzondere’ soorten, op geluid: de roepjes en het klapwieken van de vogelslag. Hij ziet ze niet maar hoort ze. Daarom moet er ook niet te veel gepraat worden op zo’n telpost. Als kind, meegegaan met zijn vader, is hij om die reden wel eens weggestuurd van zo’n telpost: “Ga jij maar een eindje verderop staan, daar zie je het beter”. Inmiddels heeft hij, mede door zijn vogelreizen, zo’n 5000 soorten gezien.

Enorme afstanden

Dat vogels enorme afstanden kunnen vliegen is bekend, maar 100.000 km vliegen is wel héél ver. Dat doet de noordse stern (lijkt op een visdiefje maar is wat groter), van de poolcirkel naar Zuidelijk Afrika. Op het moment van de lezing zijn ze net Nederland voorbij. Andere vogels vliegen ook ver, maar iets minder ver. Totaal gaan ieder jaar 4,5 miljard vogels van hun broedgebied naar hun overwinteringsgebied en vice versa. Dat doen ze over 6 routes, de ‘snelwegen’ voor de vogels. Nederland ligt op een knooppunt van die routes. Meestal over land, maar de Rosse Grutto bijvoorbeeld vliegt van Alaska naar Tasmanië 15.000 km over de oceaan. Non stop dus.

Oriëntatie

De vogels kunnen zich op verschillende manieren oriënteren. Ze volgen landmarkeringen zoals rivieren, kustlijnen, bergketens, snelwegen, etc. Ook hebben sommige vogels een eiwit in hun ogen waardoor ze het aardmagnetisch veld kunnen zien. Dat is ontdekt door de vogels in een donkere kooi te laten vliegen en het aardmagnetisch veld daarin van richting te laten veranderen. De meeste vogels vliegen de eerste keer met hun ouders mee, maar er zijn ook vogels, zoals de koekoek, die het zonder hun ouders moeten doen. De ouders van de koekoek zijn na het leggen van hun ei al gauw weer vertrokken, de opvoeding wordt overgelaten aan de pleegouders als kleine karekiet of andere kleine vogeltjes. Toch weten ook die jonge koekoeken het overwinteringsgebied te bereiken. Het zit kennelijk ook in hun genen.

Goed voorbereid op weg

Het vergt van die vogels een enorme prestatie, waar ze zich dan ook goed op voorbereiden. Ze wachten het goede weer af, met de goede windrichting. Als ze overdag vliegen verzamelen ze zich in groepen, ’s nachts vliegen ze meestal solo. En ze bereiden zich fysiek voor. Het lichaam van de rosse grutto bijvoorbeeld verdubbelt in gewicht, de hartspier wordt 3x zo groot en de borstspier zelfs 5x zo groot. En om gewicht te sparen en omdat ze toch niet eten onderweg, wordt hun maagdarm-kanaal met een factor 20 kleiner. Fascinerend. Op de vraag uit het publiek of de vele windmolens geen slachtoffers vergen, was het antwoord: ‘ja er vallen slachtoffers maar het valt ook wel mee’. Vogels vliegen doorgaans op grotere hoogte als het weer het toelaat en vaak signaleert een radarsysteem dat er grote aantallen trekvogels aankomen en worden de windmolens stilgezet of gaan langzamer draaien.

Vreugdegevoelens

Jesse liet de zaal genieten van het enthousiasme van hem en zijn vogelvrienden. Zo vertelde hij de volgende anekdote: ze waren op Vlieland op zoek naar de mongoolse pieper (was gesignaleerd). Hij heeft het geluid opgenomen van hun zoektocht… de spanning en het gejuich daarna toen duidelijk werd dat ze de pieper gevonden hadden (het geluid dan) was hilarisch! Jesse heeft nog veel meer verteld. Te veel om hier te noemen, maar de hele lezing is terug te kijken op ons  YouTubekanaal ‘Natuurlezingen Delft’.
Na afloop werd duidelijk dat het enthousiasme van Jesse aanstekelijk werkte, diverse mensen zeiden dat ze toch eens gingen kijken op de Vulkaan of het havenhoofd. Anderen gingen ‘met vreugdegevoelens’ huiswaarts, met hun oren gespitst of ze een koperwiek hoorden…