Zwarte ooievaar       

Ciconia nigra              Lengte ± 97 cm

Ook deze keer was het weer moeilijk een onderwerp voor dit stukje te vinden. Meestal laat ik het op z’n beloop en komt er vanzelf iets langs gevlogen of gekropen. Zo ook deze keer! Op zondag 17 augustus jl. kreeg ik een berichtje van een vriendin dat er een zwarte ooievaar in de duinen gesignaleerd was. Ik had mijn dagelijkse fietsrondje van minimaal 20 km al volbracht, maar deze kans kon ik niet laten schieten. Dus gelijk op de fiets gestapt en bij restaurant Aan Zee te Oostvoorne de duinen in gegaan. Het was prachtig weer en ik had bewust mijn fototoestel thuis gelaten (als ik die bij me heb zie ik vaak niets interessants!). Dus ooievaar kom maar op! En warempel bij de paddenpoel aangekomen zag ik “hem” of “haar”. De poel stond bijna droog en de statige zwart met witte vogel liep er op z’n gemak voedsel te pikken met zijn grote dolkachtige snavel. Wat een waarneming! En zo dichtbij! In oktober 2013 had ik er ook al een keertje eentje gezien aan de Strypsedijk te Tinte. Maar die liep verder weg in het weiland. Ze hebben de naam schuw te zijn, dit i.t.t. tot hun familielid de witte ooievaar, maar de vogel in de paddenpoel was dat zeker niet. Ik heb andere fietsers staande gehouden en ze op deze prachtige vogel gewezen, maar hij werd er niet warm of koud onder. Misschien had hij erge honger.

Fluittonen en gesis
Hij ziet eruit als een witte ooievaar, maar heeft een zwarte, met paarsgroene glans bedekte kop, hals, rug en vleugels. De buik is echter wit. En rondom de ogen is het rood. De poten en snavel zijn bij zowel de zwarte als witte exemplaren rood. Bij een jonge zwarte ooievaar zijn de veren nog dofgroen en de snavel + poten grijsgroen. En een witte ooievaar kleppert, terwijl een zwarte fluittonen en gesis voortbrengt. In Nederland komen ze hier rond september vooral voor op doortrek naar hun overwinteringsgebied in Zuid-Afrika.  En heel soms blijven jonge vogels hier.

Broedgebied
Ze leven/broeden in Spanje en Oost-Europa (Duitsland – Niedersachsen & Nordrhein-Westfalen en België) in rustige (moeras) gebieden met ondiepe plassen met zoet water. In het voorjaar (april/mei) trekken ze vanuit Afrika hier naartoe. Bij erg slecht weer verblijven er vaak een aantal in de Peel. Daar vinden ze voldoende voedsel om aan te sterken en de tocht verder te volbrengen. Aangekomen in het vaste broedgebied in een oud en open bos (witte ooievaars broeden meer in steden en vaak met elkaar) zoeken ze een partner voor dit seizoen, zoeken het oude nest weer op om dit uit te breiden en legt het vrouwtje hier 3-5 eieren. Beide ouders broeden en als na 38-42 dagen de jongen tevoorschijn komen voeren beide ouders. Al blijft er altijd één ouder op het nest om de jongen te beschermen tegen roofvogels.

Uit het nest kieperen
Het voedsel (meestal vis, kikkers, slakken, kleine reptielen en zoogdieren) wordt in het begin uitgebraakt op de vloer van het nest zodat de kleintjes het op kunnen pikken. Later krijgen ze hele prooien te verschansen. Dreigt er voedselschaarste dan wordt het laatst geboren jong uit het nest gekieperd. Ja, de natuur is wreed, maar zo blijven er tenminste altijd wel een paar jongen in leven. Na ongeveer 2 maanden verlaten de kleintjes het nest en leren met de ouders voedsel zoeken. Na 3-5 jaar zijn ze geslachtsrijp.

200-300 km per dag
Is de taak van voortplanting volbracht dan volgt de risicovolle vlucht naar het overwinteringsgebied. Ze leven solitair en broeden per koppel, maar tijdens deze vlucht willen ze nog wel eens in kleine groepjes vliegen. Ze vliegen dan zo’n 200-300 km per dag en maken veel gebruik van de thermiek. Het zijn goede vliegers (brede vleugels, uitgestrekte hals & poten) en vermijden zoveel mogelijk de zee.

Dus onze zwarte ooievaar, die ook al gezien was in Vlaardingen en Ouddorp (als het dezelfde was tenminste!) is op doorreis naar Afrika. En gezien de kleur van de poten en de snavel (nog niet echt rood) hadden we hier waarschijnlijk te maken met een jong exemplaar.

Symbool voor?
Hoe dan ook een prachtige waarneming en alle mensen, die ik op deze vogel attent heb gemaakt, waren ook erg enthousiast. Een witte ooievaar staat symbool voor vruchtbaarheid en geluk, maar waar zou de zwarte ooievaar voor staan? Laat ik hier maar niet teveel over nadenken en alleen genieten van het feit dat ik hem gezien heb. Ze zijn beschermd en de broedpopulatie groeit, dus heel misschien gaan ze ook Nederland ontdekken als verblijf- c.q. broedplaats. Meestal is hier water en dus voedsel genoeg, dus ooit moet dit gaan lukken!

Note: Op vrijdag 19 september jl. zijn mijn fietsvriendin en ik dan eindelijk naar Battenoord gefietst en hebben daar héél véél flamingo’s gezien. Het heeft 2 jaar geduurd, maar uiteindelijk hebben we ze gezien. En hoe! Het was mooi zonnig weer en ze stonden allemaal aan onze kant. Wat een bofkonten waren wij op dat moment. Echt super!

Gerda Hos

(foto’s: Elly Melio en Marcel Vermeulen)