Heggen in Roosendaal
Heggeninitiatief IVN Roosendaal
Update 4 november 2025 :
Zuidwest TV heeft een leuk item gemaakt over ons initiatief en heeft daar een opname ter plekke gemaakt op 4 november : Nieuwe heggen moeten Roosendaal meer kleur en biodiversiteit geven
Geïnspireerd door wat heggen in (vooral) het buitengebied kunnen brengen en door voorbeelden van wat de (her)introductie van heggen elders in Nederland al bewerkstelligd heeft wil IVN Roosendaal graag bijdragen aan dit uitstekende idee. Zowel omwille van positieve beïnvloeding van de biodiversiteit alsook het aanzicht van heggenstructuren in ons buitengebied (maar vooral omwille van de positieve werking op de biodiversiteit).
Nederland Heggenland
De waarde van de heg wordt steeds meer erkend. Niet alleen om biodiversiteit te stimuleren, maar ook om een grotendeels verdwenen cultuurlandschap te reconstrueren.
Behoud en herstel van biodiversiteit in Nederland zijn vaak complexe kwesties. Maar niet alles is een project van de grote schaal en de lange adem. Soms kun je natuurherstel al stimuleren met iets simpels als het planten van een heg. ‘Een heg is het meest efficiënte landschapselement als je de natuur een handje wilt helpen. En wij Nederlanders houden natuurlijk van efficiënt.’ Dat zegt Jantine Schinkelshoek, landschapsarchitect en oprichter van Hoopheggen, een organisatie die op tal van plekken in Nederland heggen aanplant. Wat maakt een heg zo geschikt? ‘Heggen vormen een lint en verbinden daardoor per definitie het groen aan elkaar. Een heg biedt voedsel in de vorm van bladeren, bessen en bloesems, en daarnaast beschutting, nestgelegenheid en schaduw aan allerlei soorten.
Heggen zijn niet alleen goed voor biodiversiteit, maar ook om de waterberging te verbeteren, fijnstof tegen te houden, wind te keren, CO2 op te vangen, en om een groene omgeving te creëren waar mensen zich prettig in voelen.’ Wat verstaan we nu exact onder ‘heg’? ‘We nemen het ruim’, zegt Schinkelshoek. ‘Het kunnen houtwallen zijn, of singels, of heggen met overstaanders, dat zijn vrijstaande bomen. Je hebt knip- of scheerheggen, die jaarlijks worden gesnoeid, en struweelhagen die eens per vijf jaar worden gesnoeid. Die kunnen tot enorme joekels uitgroeien. Er zijn voederheggen, waar het vee van kan eten en dat daarmee een gevarieerder dieet heeft. Heel veel bomen en struiken kunnen tot heg gevormd worden, het hangt er maar net van af hoe je ze beheert.’ Hoewel het Schinkelshoek vooral gaat om de biodiversiteit, wil ze met Hoopheggen ook het oude cultuurlandschap herstellen. Want Nederland was ooit een uitgesproken heggenland.
Knus landschap
Volgens schattingen van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap kende ons land honderd jaar geleden meer dan 200.000 strekkende kilometer heg. ‘Met name in Oost- en Zuid-Nederland werden heggen geplant of in stand gehouden als veekering, of om percelen van elkaar te scheiden’, vertelt Schinkelshoek. ‘In West-Nederland werden daar vooral slootjes voor gegraven, maar mensen hadden natuurlijk ook hout nodig en daar werden bijvoorbeeld elzenhagen voor geplant.’ Van die heggen is nu nog slechts zo’n 30 procent over.
‘Heggen verdwenen door schaalvergroting in de landbouw en ruilverkaveling. Door de afname van gebruik van hout in het huishouden werden er ook steeds minder aangeplant. In de jaren 80 was er ook nog een plantenziekte, bacterievuur, en om die uit te bannen werden heel veel heggen gerooid.’ In steden speelt iets anders dan op het platteland; er zijn best veel tuinen met heggen, maar omdat steden steeds meer ‘verstenen’ neemt ook daar het aandeel groen af. Schinkelshoek benadrukt dat het landschap in de 19e eeuw geen ‘ongerepte natuur’ was. Het was cultuurlandschap ‘Maar het was geweldig goed voor de biodiversiteit. Rond 1850 was die op zijn hoogst.
Een interessante toelichting over hoe het heggenlandschap in Nederland grotendeels verloren ging maar weer in opmars is kun je ook nalezen in dit artikel (bron : www.nu.nl) : Heggen in Nederland
Plan van Aanpak IVN Roosendaal
In Roosendaal zijn Hans van Nassau en Cor Gabriëls van IVN Roosendaal (Hans is trekker van het initiatief) voorzichtig begonnen met het polsen en enthousiasmeren van mogelijke kandidaten voor heggenaanplant. In de zomerperiode van 2024 heeft het bestuur het initiatief genomen om te onderzoeken of er belangstelling is om in het buitengebied nieuwe heggen te realiseren. De eerste locatie waar we dit wilden ontwikkelen is het gebied naast de Watermolenbeek aan de overkant van het Everland. In eerste instantie is met een drietal agrariërs in het gebied gesproken, maar helaas was men niet enthousiast te krijgen om in hun percelen een heg te planten.
Vervolgens zijn we in gesprek gegaan met de initiatiefnemers van het voedselbos Vierhoeven en zij waren direct enthousiast. Na enkele weken kregen we te horen dat we op het terrein van het voedselbos een heg konden planten. Goed nieuws en nu verder. Via IVN Nederland zijn we in contact gekomen met de stichting Hoopheggen die veel ervaring heeft met de aanplant van heggen door enkele provincies in Nederland, specifiek Gelderland en Limburg. Na enkele contacten met deze stichting kregen we informatie over welke planten op welke grond het best zouden gedijen. Ook kon de stichting zorgen dat we over de nodige planten konden beschikken. Kortom, we hebben 1000 planten besteld om een heg van 200 meter te planten op het voedselbos. Van het voedselbos kregen we nog de vraag of er bepaalde planten extra geleverd konden worden en dat was geen probleem. Zo is er nog extra hulst, vlier en enkele besdragende planten geplant.
Voor het planten van 200 meter heg kregen we de hulp van de vrijwilligers van het voedselbos. Zonder hen was het niet gelukt, maar nu zijn we erin geslaagd om op een vrijdag- en zaterdagochtend de gehele heg te planten. Tot slot is nog een begin gemaakt met het aanbrengen van houtsnippers zodat de omstandigheden voor de jonge aanplant zo optimaal mogelijk zijn gemaakt. Dit initiatief is bij de gemeente niet onopgemerkt gebleven. De gemeente heeft agrariers en particuliere grondeigenaren een brief gestuurd waarin zij de aanleg van een heg promoten. IVN Roosendaal speelt hierbij de rol als aanmeldpunt en initiële beoordeling op geschiktheid van aanvragen voor de heggenaanplant via dit initiatief. Zie ook de vermelding ervan op de gemeentelijke website.
Er zijn veel soorten planten waarmee je een heg kunt vormen, en vaak wordt dat ook mede bepaald door de situatie ter plekke, maar Jantine Schinkelshoek heeft als oprichter van Hoopheggen een advies voor bepaalde soorten aangegeven : De beste heggen voor biodiversiteit.
Status Quo
Momenteel (mei 2025) hebben we een evaluatie gedaan van de aangemelde geïnteresseerden en een deel daarvan is nu in een meer gedetailleerde inventarisatie door Hoopheggen beoordeeld op geschiktheid. Hierbij gaat het er niet alleen om of het in praktische zin mogelijke is om de heggen te plaatsen maar ook de motivatie ervoor bij de aanmelder speelt zeker een rol. Natuurlijk blijven we doorgaan met de promotie van dit vergroeningsinitiatief want er is nog heel veel te winnen op dat gebied. En gemeente Roosendaal vinden we aan onze zijde want ook in Huis van Roosendaal is er al enige tijd een groene beweging op gang gekomen. En dit blijkt ook uit een financiële ondersteuning vanuit de gemeente Roosendaal in de vorm van een kleine bijdrage per meter heg die geplant wordt (let wel : dit is niet onbeperkt, het gaat tot een maximum bedrag dat de gemeente hiervoor heeft toegekend. Op = op dus overweeg je om je aan te melden, wacht niet te lang.
Middels berichten op onze website en artikelen in onze nieuwsbrief gaan we je op de hoogte houden van de ontwikkelingen binnen ons heggeninitiatief.
