Paringsbal van wilde bijen

Op een mooie zondag medio augustus was ik in de Grafelijkheidsduinen in de kop van Noord Holland. Vorig jaar zag ik daar voor het eerst de zilveren zandbij en ook nu was deze leuke soort weer aanwezig. Ik zag deze keer zowaar een heel groepje bij elkaar. Ze vlogen nogal rusteloos vlak boven het zand heen en weer. Ze zaten amper stil en uit het niets doken ze soms naar de grond met meerdere tegelijk.

Een week later was ik op de veerdam bij Holwerd. Vanaf de parkeerplaats keek ik naar de oostkant en ik zag de zeeaster prachtig in lila pastelkleur staan bloeien. Toen werd m’n aandacht vanuit m’n ooghoek naar de grond getrokken. Ongemerkt stond ik middenin een groep van wel honderd bijtjes. Ook nu weer dat rusteloze gedrag: laagvliegend vlak boven de grond kriskras door elkaar heen. Daar doken ze allemaal op elkaar en ze buitelden over elkaar heen. Langzamerhand vlogen ze weer weg van deze kluwen. Even later en iets verderop weer zo’n duik naar beneden en nu lagen er wel twintig bijtjes op een hoopje te rollen. Verwonderd zag ik dit steeds weer gebeuren, het leek wel een soort stoelendans, fascinerend om te zien.

Paringsbal

Thuis zocht ik het uit. De kluwen bijtjes ik had gezien in de duinen en op de veerdam blijkt een zogenaamde paringsbal genoemd te worden. Bij wilde bijen komen de mannetjes eerder uit dan de vrouwtjes. Ze zijn gelijk klaar om te paren en ze wachten op de plek waar de vrouwtjes naar buiten komen. Van horen zeggen kunnen ze de vrouwtjes al ruiken, en dit kreeg ik bevestigd door Jaap Molenaar van de Bijenstichting. Op de plek waar de vrouwtjes uit het nest komen, maken ze waarschijnlijk ook weer hun eigen nest. De mannetjes wachten hier dus tot de vrouwtjes naar buiten kruipen en ze graven ze soms zelfs tegemoet! Is er een vrouwtje boven de grond, dan is het knokken om wie met haar kan paren. Er kan zo een kluwen van bijen ontstaan, die samen letterlijk over de grond rollen; een paringsbal. Hebben ze hun nest op een heuveltje dan kan zo’n bijenbal zomaar naar beneden rollen.

De bijensoort op de veerdam (zie headerfoto) is zeker een zijdebij en volgens de Bijenstichting gaat het hoogstwaarschijnlijk om de schorzijdebij, gezien de locatie bij Holwerd met volop zeeaster op de kwelder. Zeeaster is een belangrijke nectarplant voor deze soort. Jaap Molenaar noemde mijn waarneming een bijzonder ervaring, lang niet iedereen krijgt dit te zien.

Overigens heb ik een vergelijkbaar paringsbal ook wel bij padden gezien. Dat gaat er allemaal veel trager aan toe en het ziet er ook heel anders uit. In beide gevallen blijft het vermakelijk om te zien, zo’n stoelendans om een vrouwtje.

Esther Dijkstra