Welkom wolf! Deel 3
Welkom, wolf
De verjaging en terugkeer van de wolf
Door: Lisalotte van Os en illustraties van Henrike Haselhuhn
De wolf is onderweg naar Amsterdam. En nee, dan hebben we het niet over meer Hudson Bay-wolven voor Artis. Dit jaar werden maar liefst 16 wolvenwelpen geboren binnen de vier roedels die zich inmiddels in Nederland hebben gevestigd. Deze leven tot nu toe in territoria in het oosten en noorden van ons land, maar in april 2021 liet een wolf zijn snuit zien in Zeeland en in april dit jaar bleek na DNA-onderzoek een gedode ree in Het Goois Natuurreservaat het werk van een wolf. Het is dus niet zozeer de vraag óf, maar wannéér de wolf naar Amsterdam komt. Dit roept vragen op over de bescherming van wolven, natuurbeheer, menselijke veiligheid en de gevolgen voor veeteelt. Want wat betekent de aanwezigheid van de wolf voor ons en de natuur?
Als mensen hebben we er veel aangedaan een scheiding te creëren tussen natuur en cultuur. Dit noemen we het Westerse Environmentalisme. Maar, er bestaat geen natuur waar de invloed van de mens niet voelbaar is. Het huidige tijdperk, waarin het klimaat de gevolgen ondervindt van menselijke activiteit, wordt door sommige ecologen en geologen ook wel het Antropoceen genoemd. Het erkent de impact die we als mens hebben op de natuur door met name het verbranden van fossiele brandstoffen (onze belangrijkste bron van energie) waarbij broeikasgassen vrijkomen. Voorbeelden van die impact zijn de opwarming van de aarde, vervuiling en het versneld uitsterven van dier-en plantsoorten.
Als we het voor ons zo belangrijke onderscheid tussen cultuur en natuur toepassen op de wolf, beschouwen wij de wolf als iets dat thuishoort in de ongerepte natuur, waar wij geen controle over hebben en buiten horen. Het sprookjesachtige roofdier hanteert deze scheiding echter niet en trekt zich niets aan van onze symbolische grenzen. Hij laat zich niet opsluiten in natuurgebieden, evenals wij ons niet tot onze cultuurgronden beperken. Hij claimt momenteel een plek in het landschap dat wij tot voor kort als ons domein beschouwden, waar wij de dienst uitmaken.
Naast het maken van dit onderscheid, hebben we de drang de natuur te beheersen. Ecologen kijken naar het ecosysteem als geheel, maar een grote groep mensen kijkt naar het individuele dier, bijvoorbeeld een uitgehongerd paard in de Oostvaardersplassen. Daarbij is het op grote schaal naar de slacht brengen van schapen oké, maar dat er af en toe eentje wordt opgegeten door een wolf vinden we te ver gaan. Hierop volgt een roep om ingrijpen vanuit laatstgenoemde groep, voor het uit de klauwen loopt. De vraag die we onszelf moeten stellen is: beschouwen we de natuur in Nederland als natuur met een autonoom ecosysteem of zien we het als dierentuin met gehouden dieren waar we zorgplicht voor hebben?
Ook hebben we de overtuiging dat alles in dienst staat van de mens. Dit humanistisch exceptionalisme heeft veel van de huidige milieuproblematiek veroorzaakt. Binnen deze overtuiging wordt alles dat een gevaar vormt voor de mens als ‘slecht’ beschouwd. Toen de natuur nog als onbeheersbaar werd gezien en wij mensen ons daar een klein onderdeel van voelden, beschouwden we de natuur als ‘het gevaar’. Inmiddels denken we alle gevaren uit de natuur te hebben verbannen en wanen we ons oppermachtig. We zien het (productie)bos als een oord van veiligheid en gebruiken het als recreatiegebied waar je op een zonnige zaterdagochtend veilig tijdens een wandeling met je familie schone lucht kunt inademen en niet bang hoeft te zijn voor de boze wolf. Hiermee is het een consumptieartikel geworden, met focus op productiviteit van het ‘cultuur’-landschap met zoveel mogelijk omzet tegen een zo laag mogelijk risico. Dit laat weinig ruimte voor de wolf. Maar de wolf wijst ons op de realiteit waarin wij nog steeds ondergeschikt zijn aan de natuur.
Wij zien de wolf als bedreiging voor de mens en daarom iets dat verbannen moet worden, maar dit negeert alle positieve gevolgen die de wolf op het gehele ecosysteem heeft. Wolven zijn niet gevaarlijk voor de mens, ze zien ons namelijk niet als prooidier, maar als jager. Als we de wolf gaan voeren, went deze aan mensen, maar zodra ze in de buurt van mensen komen, krijgen we Roodkapje-taferelen en worden ze afgeschoten. De wolf voeren is dus gelijk aan de wolf vermoorden. Hetzelfde geldt voor het verzinnen van duistere sprookjesverhalen over wolven. Maar de wolf afschieten om deze te verbannen heeft niet zoveel zin. Dit betekent dat er een territorium vrijkomt en er gewoon weer een andere wolf voor in de plaats komt. Wolven bepalen hun eigen aantal, op basis van het voedselaanbod. Om co-existentie met de wolf te realiseren en conflictvrij te kunnen samenleven, moeten we het landschap delen. Het loslaten van de overtuiging dat alles in dienst staat van de mens, geeft ruimte aan de wolf. Dit geldt ook voor andere diersoorten waarmee we het landschap ‘delen’.
Lees meer in de volgende delen
Welkom, wolf, Feuilleton deel 1 van 4: De verjaging en terugkeer van de wolf
Welkom, wolf, Feuilleton deel 2 van 4: Gevolgen voor de Amsterdamse natuur
Welkom, wolf, Feuilleton deel 3 van 4: Vreedzame co-existentie mens en wolf
Welkom, wolf, Feuilleton deel 4 van 4: Wat betekent dit voor de veeteelt
