Het recht op een gezonde leefomgeving

Het Internationaal Gerechtshof deed in juli een baanbrekende uitspraak. Landen moeten het klimaat beschermen om burgers een schone, gezonde en duurzame leefomgeving te garanderen (zie NOS nieuws). Als landen hun klimaatverplichtingen onvoldoende nakomen, bijvoorbeeld als ze onvoldoende optreden tegen uitstoot van broeikasgassen, begaat het land mogelijk een onrechtmatige daad.

Een schone, gezonde en duurzame leefomgeving is een mensenrecht, volgens het hof. Ongeacht of een land nu klimaatverdragen heeft getekend of niet, het moet wat doen tegen klimaatverandering. En als een land wél een klimaatverdrag heeft getekend, zoals Nederland, dan al helemaal. Het advies van het hof is niet bindend maar wordt internationaal als richtinggevend gezien en zwaar meegewogen.

Het duurde even voordat de volledige omvang hiervan bij mij was ‘ingedaald.

Dus ik ging denken… over een paar weken gaan we weer stemmen in Nederland. Zou het niet mooi zijn als dit recht op een gezonde leefomgeving door de nieuwe coalitie wordt opgenomen? En dan bedoel ik niet zogenaamd innovatieve koeienstallen met net zoveel vee als vroeger. Nee, ik bedoel minder stikstofuitstoot, minder ammoniakuitstoot een een gezonde openbare waterkwaliteit. Van alle drie behoren we tot de slechtste(n) van Europa. En een structurele verbetering van biodiversiteit.

Regeerakkoord langs de lat
Zou het geen idee zijn om het nieuwe regeerakkoord ook te toetsen op dit internationale recht op een gezonde leefomgeving? Zodat de nieuwe coalitie niet nog weer vier jaar klimaatverplichtingen vooruitschuift. Welke adviezen krijgt een regeerakkoord eigenlijk allemaal? Ik zocht het op. De Raad van State (RvS), het Centraal Planbureau (CPB), het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en andere instanties.

De RvS toetst onder andere op consistentie met bestaand recht. Hier is dus een kans om het nieuwe regeerakkoord ook te toetsen aan de klimaatverplichtingen volgens het Internationaal Gerechtshof. Het CPB lijkt niet het meeste voor de hand liggende orgaan hiervoor. Misschien is er een rolletje voor de Sociaal Economische Raad (SER) wat betreft klimaatongelijkheid, want de kosten van klimaatschade blijken vaak ongelijk verdeeld.

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) juist weer wel. Want die kijkt onder andere naar klimaat, energie, milieu, CO2-uitstoot, stikstofdepositie en ruimtelijke ordening. Het PBL is dus bij uitstek geschikt om te adviseren of het nieuwe regeerakkoord bijdraagt aan de klimaatdoelen, en kan daarbij misschien ook verwijzen naar de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof van deze zomer.

Ik ga binnen mijn netwerken kijken of ik mensen bij deze organisaties ken en of ik ze kan overtuigen het nieuwe regeerakkoord langs deze lat te leggen. Maar laten we vooral zoveel mogelijk gaan stemmen en neem het recht op een gezonde leefomgeving mee in je stem.

Ralph Stuyver, bestuurslid IVN-Amsterdam