Column: Het Vlindereffect – door Rob Le Febre

Van muggen heb ik deze zomer weinig tot geen last gehad zelfs niet op de slaapkamer tijdens zwoele zomernachten. Ik begin ze bijna te missen.

Gelukkig heb ik wel heel veel vlinders in de tuin gezien en zeker niet allemaal van dezelfde soort. De vlinderstruik was zwaar favoriet. Onze tuin werd bezocht door talloze vlinders zoals koolwitjes, citroenvlinders, atalanta’s, dagpauwogen, boomblauwtjes, bruin blauwtjes, bonte- en bruine zandoogjes, gehakkelde aurelia’s, scheefbloemwitjes, muntvlindertjes en zelfs de bijzondere kolibrievlinder vereerde onze tuin met een bezoekje. Iets dat weinig voorkomt bij ons. De koninginnenpage liet het helaas afweten dit jaar. Bij het zien van al die wapperende vleugeltjes, vroeg ik mij af of zoiets kleins als het wapperen van de vleugeltjes nu ook een tornado of andere storm zou kunnen veroorzaken op een andere plek op deze aardkloot, het zogenaamde “butterfly effect”. Even een korte uitleg: De term butterfly- of vlindereffect wordt gebruikt als een soort uitgebreide metafoor waarbij het er om gaat dat een kleine gebeurtenis tot grote gevolgen of veranderingen kan leiden.

Op zoek naar de oorsprong, vond ik na enig speurwerk dat het idee voortkomt uit een kort SF-verhaal “A Sound of Thunder” geschreven door Ray Bradbury in 1952. In zijn verhaal is het mogelijk om miljoenen jaren terug te reizen in tijd. Een voorwaarde is dan wel dat je in een vooraf uitgestippeld spoor blijft lopen en niets aan de omgeving verandert omdat dit de toekomst kan veranderen. Je mag vreemd genoeg wel op dinosaurussen jagen want, is de gedachte, die sterven toch uit. Uiteraard gaat het mis wanneer de hoofdpersoon ergens van schrikt en hij van het pad afwijkt. Daarbij trapt hij per ongeluk een vlinder dood. Deze schijnbaar nietige gebeurtenis blijkt uiteindelijk desastreuze gevolgen te hebben voor het evolutieproces. Als hij terugkomt in het heden ziet de wereld er dan ook compleet anders uit.

Ziedaar een mooi voorbeeld van het vlinder effect! De Amerikaanse wetenschapper Edward Lorentz, één van de grondleggers van de chaostheorie, heeft de term “butterfly effect” bedacht als onderdeel van de chaostheorie. Het weer is een mooi voorbeeld van wat men dan een chaotisch systeem noemt. Voor de langere termijn blijft het weer onvoorspelbaar vanwege de vele factoren die van invloed kunnen zijn. Persoonlijk zou ik haast zeggen: “Gelukkig maar. Je moet niet altijd alles willen weten van te voren”.

Mijn echtgenote is er overigens sterk van overtuigd dat ik de uitvinder ben van de chaostheorie gezien de ogenschijnlijke wanorde in mijn werkkamer. Ik zeg altijd dat ik precies weet waar alles ligt en dat ze dus vooral nergens aan moet zitten en alles moet laten staan. Zij heeft daar andere ideeën over…

Wat zou overigens het effect zijn op het klimaat en ecosystemen van het jarenlang dagelijks ontploffen van duizenden bommen en granaten niet ver hier vandaan? Dat zal toch vele malen ernstiger zijn dan het theoretische effect van wapperende vlindervleugels op het weer? Ik vraag me daadwerkelijk af of die relatie ooit wel eens onderzocht is.

Wat kunnen we nu zelf met het vlindereffect? Als wij nu eens allemaal regelmatig wat zwerfafval oprapen of mooier nog, iets groens planten in onze directe omgeving, dan geloof ik zeker dat wij uiteindelijk ons eigen positieve vlindereffect creëren. Het zijn de kleine dingen die het doen! De natuur zal ons dankbaar zijn evenals onze nazaten.