heksenkruid, ringslangen, bezemheide en duivelsnaaigaren – een excursieverslag

Zondag 10 uur, het is een bewolkte zomerochtend. Ik was op de fiets en precies op tijd om met de excursie ‘De heide bloeit’, op de Gorsselse Heide, het voormalige militaire terrein, mee te doen. Wat was ik blij dat ik gegaan was, want het ging over veel meer dan bloeiende heide. Het zou nog spannend worden! Er stonden al 33 belangstellenden klaar bij het toegangshek naar De Gorsselse Heide aan de Elzerdijk. Na de introductie van de natuurgidsen kon je kiezen tussen een korte of een langere wandeling. Die laatste duurde drie uur en was erg boeiend omdat natuur en cultuur samenkwamen. Ik kom graag en vaak op deze heide en hoor steeds weer nieuw interessants. Op het eerste pad stond meteen al heksenkruid en dat zette de toon. Het volksverhaal gaat dat als je op de plant trapt je verdwalen zal. Thuisgekomen las ik dat het plantje volgens overleveringen door kruidenvrouwen werd gebruikt en dat het verdovend maar ook hallucinerend werkt, dwalend door de geest dus. Aan de andere kant van het pad stond wolfspoot, een plantje dat op de brandnetel lijkt en waar zwarte kleurstof van gemaakt werd. Lijken de bladeren als door een wolf afgescheurd of zitten er in de bloemetjes wolvenpoot-tekeningetjes? Wie weet mag het zeggen.
Even later zagen we de heide al. Wat ruikt dat lekker!

Heide in bloei
De heide bloeit nu (4 augustus) volop en dat is twee weken eerder dan normaal. Waarschijnlijk door de regenperiodes afgelopen voorjaar. De dopheide wordt al bruin, dus het paarse dat we nu zien is de struikheide, ook wel bezemheide genoemd. En dat is een grappige benaming want heide is in het Grieks calluna, wat naar schoonmaken verwijst. Van struikheide werden bezems en borstels gemaakt. Iets verderop stond een plukje warkruid of duivelsnaaigaren, een laag bij de grond plantje met lange bruinrode garen-draden die op de heide parasiteert. We lopen verder naar het grote ven waar de schuwe dodaars genesteld hebben en als je geluk hebt zie je op de oever ringslangen zonnen.

Vuilboom
Wat ik ook een leuk cultureel natuurweetje vond, gaat over de vuilboom, je weet wel die momenteel rode en zwarte besjes heeft. Vuilboom heet ook wel sporkehout. De takken breken makkelijk af en werden als sprokkelhout verzameld. De natuurgids vertelde dat het goed en lang brandt en de kanonnen ermee werden aangestoken. Later las ik in een artikel van de Wageningen Universiteit dat van de houtskool zelfs buskruit gemaakt werd. Iets liefelijker is het feit dat de vuilboom voedsel biedt aan de rups van het tere boomblauwtje, ook een mooie bewoner van onze unieke Gorsselse Heide. En zo ging het nog even door met onderweg de vleesetende klein zonnedauw, het gentiaanblauwtje en orchideeën.

Op het laatst werd aandacht gevraagd voor de vrijwilligers van de Natuurwerkgroep aldaar die met een hoop plezier elke 2 weken deze heide onderhouden, waar wij als bezoekers volop van mogen genieten en respect voor mogen hebben. Op 20 september is de Vollemaanwandeling op de Gorsselse Heide en ik doe graag dan weer mee!

Martha van Nederpelt