Vogels in actie

In het vroege voorjaar van 2025 kreeg ik een heel boeiend boek met de titel “Scherpstellen” geschreven door Roelke Posthumus in handen. Ik heb het bijna in één adem uitgelezen. Het boek vertelt de geschiedenis van Niko Tinbergen (Nobelprijswinnaar) en zijn studievrienden die zo’n honderd jaar geleden vogels gingen fotograferen. Het was een groep ethologische vrienden die op pad gingen met platencamera’s op de fiets naar onder meer het vogeleiland “De Beer” in Zuid-Holland.

Het was voor mij een reden om het bijna 100 jaar oude boek “Het Vogeleiland” uit 1930 weer eens uit mijn boekenkast te trekken en door te lezen. Niko Tinbergen, Gerrit van Beusekom, Martin Rutten en Frans Kooymans geven een inkijkje in hun wereld uit de jaren twintig van de vorige eeuw met hun manier van fotograferen en kijken die diep respect afdwingt. Het is haast niet voor te stellen dat ze daar wegkwamen met scherpe, weliswaar statische, vogelfoto’s. Dit boek werd in1930 uitgegeven door A.G. Schoonderbeek te Laren. Ik kocht het boek vijftig jaar geleden voor 50 cent op een boekenmarkt in Apeldoorn. Kwetsbare glasplaten mee op de fiets, ontwikkelen en afdrukken in zwart-wit. Eenvoudige schuilhutten, veelal gemaakt van drijfhout, om dichtbij het nest van de vogels te kunnen fotograferen. Lange telelenzen waren er niet!

Ik ben opgegroeid met dia’s en dat was al heel wat eenvoudiger dan in de tijd van Tinbergen, hoewel je het met maximaal 100 ISO moest doen. Bovendien was een dia qua belichting goed of fout met niets er tussen in. Mijn beste opname van een vogel in de vlucht op dia was die van een Zwarte Stern uit 1997. Om een scherpe opname over te houden gingen er zomaar vijf films van 100 ISO door. Het bleef dus meestal bij een statische foto van een vogel op een mooie tak. Daar is natuurlijk niets mis mee, maar je wilt actie en interactie tussen vogels vastleggen. Toch tref ik in het boek “Het Vogeleiland” een foto aan met actie: een Dwergstern en een Visdief met de vleugels omhoog en kuikens voerend. Diep respect hoe ze dat voor elkaar kregen met hun lange sluitertijden.

De komst van de digitale fotografie heeft veel gebracht en de ontwikkelingen staan nog steeds niet stil. Met de huidige systeemcamera’s met “oogdetectie” en andere instellingen, zoals extreem hoge ISO waarden, maken het mogelijk veel meer van vogels in actie en bij uiterst matig licht vast te leggen dan vroeger.

Na het lezen van Scherpstellen”” besloot ik in mijn rijke archief te duiken en “Vogels in actie” het licht te doen zien met vermelding van de gebruikte techniek.

Locatie MFC De Zuidwester, Gasthuislaan 84,, Steenwijk.
Lezing op 21 januari 2026 door Philip Friskorn met de titel: Vogels in actie!
Aanvang lezing om 20.00u. Zaal open om 19.30u.
De lezing is gratis toegankelijk voor leden van KNNV en IVN, van overige belangstellenden wordt een bijdrage van € 2,- gevraagd.

Foto: Zwarte stern – Chlidonidas niger Fotograaf: Philip Friskorn
Opname gegevens: Nikon F4 Nikon AF-S Nikkor ED 600 mm f4,0, Fujichromem100 ISO F8,0 en 1/250 sec.
Locatie: Weerribben-Wetering
Datum: juni 1997