Stem van de natuur

Interview met palingbrood

Wie ben je en waar kunnen we je vinden?

Ik ben dus palingbrood en ben heel wat anders dan jullie broodje paling. Ik besta dankzij het noeste werk van mosdiertjes en kalkwier. Ik ben als palingbrood een koraal- of steenachtige, bloemkoolvormige formatie in brakwaterplassen, gevormd door twee organismen: een mosdier en een kalkwier en ik spreek ook namens hen. Je herinnert je het mosdiertje nog wel, het spoelde in 2021 massaal aan op de kust van Nederland. Onder andere in Noord-Holland was het in het nieuws: we waren op drift aan het raken door de hogere zeetemperatuur. Het komt niet door jullie windmolens op zee hoor. Als mosdiertje kunnen we wel lastig zijn voor vissers als ze ons in hun netten krijgen, met miljoenen tegelijk….. Als mosdiertje maak ik onregelmatige korst- tot koraalvormige broze aangroeisels op takjes en stengels in het water van De Putten. Deze kunnen tot vuistgrote klompen uitgroeien. Hier overheen vestigen zich later mijn kompanen, de kalkwieren, die mij -tja- als mosdiertje verstikken. Dan is het palingbrood gevormd.

De kalkwierbegroeiing heeft daarna een gladder en steviger oppervlak, maar laat toch vele grote en kleine holten in de ‘groeiende stenen’ vrij. In die gaten verschuilen zich allerlei andere kleine waterdieren. Van oudsher bereiden we als palingbrood daarmee ook een deel van het dagelijkse voedsel voor de palingen. In Noord-Holland zeer geliefd maar zwaar bedreigd, die oerpaling. Doe er wat aan om de palingstand te versterken! Ik zit als palingbrood onder andere vlakbij de vogelkijkhut van de Putten, maar pas op voor het schrikdraad als je me onder water zoekt.

Waar houd je bijzonder van?

Ik leef graag in een vochtige omgeving, zout en zoet. In De Putten heb ik mijn favoriete biotoop, net als op meerdere plekken in bijvoorbeeld Zeeland en Fryslân: lekker brak water, zoals in Harlingen.

Als mosdiertje hoor ik bij de familie der dieren, Bryozoa of Ectoprocta, stam van Protostomata, die vooral in zee leven. Er zijn ongeveer 6000 levende soorten beschreven in deze stam. Als hooguit 1 mm lang waterdiertje leef ik in doosvormige, tot kolonies verkitte huisjes, die korsten vormen op rotsen. Liefst heb ik wat warmer, tropisch water, maar ik kom ook graag in De Putten vanwege het brakke water, de rustige stroming. De Putten heeft voor mij mooie taluds en rustig waterbeheer.

Als kalkwier – Lithothamnium – ben ik een kleine kalkhoudende alg die dus kalkwier heet. Ik groei op banken, onder andere langs het Noordzeekanaal, en ben in staat om op mijn thallus (= blad-achtige structuur) minerale elementen uit het zeewater te kristalliseren zoals calcium, magnesium, ijzer en oligo-elementen.

Ik word overigens in Ierland en Engeland al eeuwenlang gebruikt om landbouwgrond te verrijken. Het verbetert met name zure bodems. Ook word ik steeds meer gebruikt als gezondheidsproduct voor mensen.

Welke zorgen wil je delen met ons?

Onlangs is het zoutgehalte in De Putten weer gemeten. Dat doet het Hoogheemraadschap Noord-Holland. Als de uitkomsten bekend zijn, komt er hopelijk tussen jullie organisaties een gesprek over. Waar ik me zorgen om maak is de opkomst van het zoete water. De nieuwe Hondsbossche Duinen zijn prachtig maar drukken wel het zoute water verder omlaag door de zoete waterbel die boven in de duinen ontstaat. En voor je het weet zijn de Putten meer zoet dan brak. Je snapt dat ik als zeediertje daar niet goed tegen kan. Misschien kan ik wat leren van de paling die in zijn leven de overstap van zout naar zoet en terug maakt.

Willen jullie ook eens bij Anemoon of de KNNV vragen hoe zij er tegenaan kijken. Als kalkwiertje sluit ik me aan bij de voorkeuren van mijn gastheer het mosdiertje. De vele vogels in de Putten vinden we prachtig. Een drama dat de grote stern in 2022 door de vogelgriep is uitgeroeid. Dat operakoor elke dag missen we echt!

We vragen jullie wel om het fosfaat en stikstof wat beter te beheren. In de nulmeting 2023 ‘Vang de Watermonsters’ was het veel te hoog, en was onze helderheid van brakke water zoek, evenals de waterdiertjes. En daar willen we met natuurorganisaties en de boeren in de polder graag eens over verder praten: wat kunnen jullie samen doen? Misschien kunnen natuurorganisaties de eigenaren helpen aan wat compenserende verdiensten met bijvoorbeeld gerichtere natuureducatie via gezamenlijke excursies.

Wat zou je graag zien?

Dat zou je inhoudelijk simpel kunnen samenvatten met: brak en rustig water, voldoende hoog en niet te laag zodat we droogvallen, en vóór 2027 echt ook schoner water (helder, geen fosfaat erbij). Zaken om zeker goed op te nemen in de gebiedsaanpak Noord-Kennemerland van het Provinciaal Plan Landelijk Gebied. Het is fijn om een paar goede taluds en stenen te hebben waarvan het beheer weet dat we er zitten en mogen groeien.

Ook goed dat boeren, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en opdrachtnemers rekening met ons houden. Het zou mooi zijn nog wat meer brak overstromingsgebied boven en naast de Putten te krijgen, een soort overgangsgebiedje, nu het zoete water via de Hondsbossche Duinen oprukt. Daar zijn onderzoeken naar gedaan en het is nu een kwestie van de portemonnee trekken en uitvoeren. En natuurlijk zien we graag maatwerk in het slotenbeheer vanwege de zout- en zoetminnende soorten als ikzelf.

En ik hoor dat Natuurmonumenten een community met omwonenden wil vormen voor het bespreken van de toekomstplaatjes. Dat lijkt me heel nuttig: dan weten de mensen wat er aan de hand is en speelt. En kunnen ze me ook in de toekomst te hulp schieten wanneer dat nodig wordt.

Kortom dank voor het interview en als je als mens rekening houdt met mijn punten, doe ik mijn best om te blijven …

Wil je meer van mij zien? Kijk dan eens op waarneming.nl.