De rol van het water in
het Noord-Hollandse landschap

Een introductiecursus over het landschap en de natuur van Noord Kennemerland (mei – oktober 2025). Een samenwerking tussen IVN Noord-Kennemerland, Natuurmonumenten, Het Groene Strand, PWN en Landschap Noord-Holland.

De vorming van het Noord-Hollands landschap is sterk bepaald door de invloed van het water. In deze cursus willen we dit benaderen vanuit verleden, heden en toekomst.

Verleden

Vanaf de voorlaatste ijstijd (het Salien) worden de ontwikkelingen tot het Holoceen geschetst. De dynamische vorming van de Noord-Hollandse kust, de aanleg van dijken en het inpolderen in voorgaande eeuwen en de overstromingen ten gevolge van zware stormen hebben het landschap sterk bepaald.

Heden

Klimaatverandering veroorzaakt weersextremen die leiden tot vernatting of juist verdroging van de duinen en het achterland. Wat zijn hiervan de effecten op de natuur. Hoe werkt de dynamische kustverdediging met zandsuppleties en sleuven in de eerste duinenrij?

Toekomst

Hoe bereiden we ons voor op de stijging van de zeespiegel. Welke manieren van kustverdediging zijn mogelijk en wenselijk?

Wil je meer weten over ons landschap en de prachtige natuur? IVN Noord-Kennemerland organiseert samen met Natuurmonumenten, PWN, Staatsbosbeheer en het Groene Strand een korte cursus met als thema De rol van het water in het Noord-Hollandse landschap.

Het doel van de cursus is je meer bewust te maken van wat het landschap je kan vertellen over de historie en over de natuurlijke rijkdom van Noord Kennemerland. De rol van het water in de vorming van het landschap krijgt speciale aandacht. We willen graag mensen enthousiast maken voor de natuur en het landschap zodat ze dat ook aan anderen vertellen. Deze korte cursus kan ook een introductie zijn voor het volgen van een intensievere IVN-natuurgidsenopleiding (die in januari 2026 zal starten) en/of nodigt je mogelijk uit om als vrijwilliger bij een van de deelnemende organisaties aan de slag te gaan.

Opzet van de cursus

De cursus bestaat uit vijf blokjes van een woensdagavond waarin een medewerker van de deelnemende organisaties vertelt over de historische achtergrond en/of de natuur van een gebied dat onder beheer is bij die organisatie. Tevens wordt aangegeven hoe je je als vrijwilliger kan inzetten voor die organisatie. Op de zaterdagochtend van diezelfde week wordt een excursie georganiseerd in een gebied dat wordt beheerd door de betreffende organisatie.

Voor wie?

Heb je interesse in de historische achtergrond en de natuur van Noord-Kennemerland, overweeg je wel eens om als vrijwilliger in een natuurgebied aan de slag te gaan of zou je meer kennis willen opdoen over de natuur in een IVN-natuurgidsenopleiding, dan is deze introductiecursus wellicht iets voor jou.

Wanneer?

In de periode mei tot oktober 2025 zijn een vijftal woensdagavonden (19.30-21.30 uur) en vijf zaterdagen een excursie (10.00-12.00 uur) gepland. Voor de data zie hieronder in het programma.

Waar?

De woensdagavonden zullen plaatsvinden in het IVN gebouw Parnassia, Parkweg 2, Bergen aan Zee.
De excursies worden gehouden in een natuurgebied dat wordt beheerd door de deelnemende organisaties.

Aanmelden en kosten

Kosten: €50
Aanmelden via landschap@ivnnkl.nl.
Vanwege de beschikbare ruimte is er een maximum van 20 deelnemers.

Programma

Tijden

Woensdagen: 19.30-21.30 uur
Zaterdagen: 10.00-12.00 uur

Woensdag 21 mei en zaterdag 24 mei(fietsexcursie)

Joop Ettema (Natuurgids IVN-NKL)

Het ontstaan van het NH landschap vanaf de voorlaatste ijstijd tot nu.
Joop neemt ons mee in de grote veranderingen die hebben plaatsgevonden vanaf de voorlaatste ijstijd via warmere periodes met grote zeespiegelstijgingen en weer koude periodes waarin de Noordzee droog kwam te liggen, naar de huidige tijd. Ook de laatste duizenden jaren is onze kustlijn en het achterland zeer dynamisch geweest.

Excursie zaterdag 24 mei
Tijdens de excursie zullen we in het landschap rond Bergen NH tekenen herkennen van die dynamische geschiedenis.

Woensdag 18 juni en zaterdag 21 juni(wandelexcursie)

Hans Westrik(vrijwilliger Natuurmonumenten; natuurfotograaf – www.actiefinbeeld.nl)

Hans neemt ons mee in een tijdreis door de Harger- en Pettemerpolder (HPP). Hoe is het gebied ontstaan, welke rol speelden de monniken van Egmond. Hoe is het gebied van de Hondsbossche zeewering veranderd na de metamorfose in de Hondsbossche duinen? Welke flora en fauna treffen we nu in de HPP.

Excursie zaterdag 21 juni
We verzamelen bij de noordelijke parkeerplaats bij de Putten, waar we de HPP kunnen overzien. We lopen naar de de Putten en vanuit de vogelhut kunnen de vogels (grote sterns, kluten, tureluurs, scholeksters, etc) worden geobserveerd. Daarna lopen we over de oude ‘harde’ zeedijk richting Camperduin en via het pad tussen de dijk en de Hondsbossche Duinen terug. Een prachtig vogelgebied

Woensdag 27 augustus en zaterdag 30 augustus(fietsexcursie)

Natasja Nachbar (boswachter PWN)

Naast de levering van drinkwater heeft PWN als belangrijke taak het beheer van het Noordhollands duinreservaat. De duinen zijn belangrijk voor de bescherming tegen de zee, maar vormen tevens een uniek landschap in Europa. Natasja gaat in op het beheer van de duinen in het kader van de bescherming tegen de zee. Ten behoeve van de bescherming tegen de zeespiegelstijging zijn onder andere bij Castricum een aantal sleuven gegraven in de buitenste duinenrij.

Excursie zaterdag 30 augustus
Natasja neemt ons mee naar het gebied van de sleuven in de duinen bij Castricum en laat het effect op de vegetatie zien van het inwaaien van zand en zout.

Woensdag 17 september en zaterdag 20 september(fietsexcursie)

Peter Otten (hydroloog; vrijwilliger Staatsbosbeheer SBB)

Peter zal ons vanuit zijn expertise als hydroloog vertellen over de waterhuishouding
in de duinen tussen Bergen aan Zee en Camperduin. Hij geeft een uitleg over de wijze waarop de geologische geschiedenis een rol heeft gespeeld. Er is aandacht voor de kwaliteit van het grondwater. Tevens wordt voor een aantal deelgebieden de ecohydrologische situatie verduidelijkt. Vanzelfsprekend worden aan de effecten van (extreme) weersomstandigheden en menselijke invloed op de waterstanden in het gebied, aandacht besteed, Waarbij ook de uitstroming (zoals de kwel) van de gevormde zoetwaterbel naar omgeving van invloed is.

Excursie zaterdag 20 september
Vanuit Duinvermaak in Bergen fietsen we in een gebied waar tekenen van haakwallen ten tijde van het Zeegat van Bergen nog zichtbaar zijn. Vervolgens gaan we door het duingebied, (het PWN-gebied) ten noorden van de Zeeweg in de richting van Bergen aan Zee. We buigen af in noordelijke richting, via de Kerf, richting Camperduin. In dit noordelijk deel van de Schoorlse Duinen bekijken we natte duinvalleien en een duinrel. Vooral op deze plekken wordt gewezen op de effecten van water op de vegetatie. Daarna bereiken we onze eindbestemming, het Bezoekerscentrum van de Schoorlse Duinen.

Woensdag 1 oktober en zaterdag 4 oktober(wandelexcursie)

Joost Schrander (Hoogheemraadschap Noorderkwartier HHNK)

Inleiding over de toekomst van de Noord-Hollandse kust, in het bijzonder het gebied van de Hondsbossche Duinen. Voor welke keuzen komen we te staan in een toekomst met stijging van de zeespiegel. Het beleid is momenteel gericht op een ‘zandige’ verdediging van de kust waarbij dynamiek een belangrijke rol speelt. Wat heeft dit voor consequenties voor onze veiligheid en hoe gaat de kust er over 100 jaar uitzien?

Excursie zaterdag 4 oktober
Groene Strand (Groene Strand Community en IVN-NKL)
De cursus wordt afgesloten met een excursie naar het Groene Strand bij Camperduin. Wat is een ‘groen strand’? Wat is het belang voor strand/zeevogels? We zoeken op het strand naar aanspoelsels die ons iets vertellen over het zeeleven vlak onder de kust.
We sluiten de cursus af in een van de strandpaviljoens van Camperduin.

Vooroeversuppletie bij Camperduin(Foto: Hans Westrik)