Pssst, zij doen aan (il)legaal vergroenen
In Amersfoort stoppen Joëlle en Wim 20.000 bloembollen in de grond. Ze zijn Guerrilla Gardeners: stiekeme vergroeners. ‘Sommigen doen dit ‘s nachts.’
Gewapend met een groene vlag en divers tuingereedschap loopt vaandeldrager Wim van Rooijen (59) met ferme passen over de markt in Amersfoort. Naast hem loopt Joëlle Baijer (38), de directeur van Guerrilla Gardeners. Aan de gracht houdt Wim stil. Hij plant de vlag stevig in de hoek van een boomspiegel. ‘Dit is het huis van wethouder Jonas van Lammeren van de Partij van de Dieren’, vertelt Wim terwijl hij schuin naar boven wijst. ‘Bij de gemeente ligt een voorstel van ons met een subsidieaanvraag. Dit is een mooie gelegenheid om reclame te maken voor wat we doen’, zegt hij glimlachend. Met zwarte kniebeschermers aan laten Wim en Joëlle zich op hun knieën zakken. Terwijl Wim de bloembollen uit zijn tas haalt, draait Joëlle gaatjes in de aarde met een pootstokje. Ze werken snel en geraffineerd. Het waait hard en het miezert, maar dat deert hen niet.
Guerrilla Gardening is overgewaaid uit Amerika, waar het in de jaren zeventig ontstond in New York. Een groep bewoners – de Green Guerrilla’s – toverde een verpauperd stuk grond om in een vruchtbare buurttuin. Sinds een jaar of twaalf zijn er Guerrilla Gardeners actief in Nederland. Joëlle nam anderhalf jaar geleden de stichting en het bedrijf Guerrilla Gardeners over.
Ze volgde de IVN Natuurgidsenopleiding en wilde haar interesse in de natuur verbinden met haar andere passie: community building. Vroeger draaide Guerrilla Gardening vooral om het verfraaien van de buurt, maar Joëlles missie is groter. De stichting werkt met drie peilers: biodiversiteit stimuleren in stedelijk gebied, steden klimaatadaptief maken en het bevorderen van sociale cohesie. De stichting organiseert elk jaar het Nationale Boompiegelfeest, geeft workshops en heeft een webshop met campagnemateriaal en zadenmengsels.
Groen maakt blij
De positieve reacties zijn opvallend deze ochtend. ‘Wat fantastisch!’ roept een vrouwelijke voorbijganger nadat Joëlle uitlegt wat ze als Guerrilla Gardeners doen. De vrouw meldt zich ter plekke aan als vrijwilliger. We zien veel nieuwsgierige blikken. ’Ik word zó blij van meer groen in de stad’, zegt een dame die haar fiets van het slot haalt en belangstellend toekijkt. Krijgen ze wel eens negatieve reacties? Bijna nooit, zegt Joëlle.
Niet alleen de reacties van omstanders zijn positief, ze ziet ook een grote drive bij mensen om hun eigen stad te willen vergroenen. Dit geeft haar hoop voor de toekomst. Wel is volgens Joëlle de algemene opvatting over hoe groen er in de openbare ruimte uit hoort te zien toe aan een herdefiniëring. ‘Het idee is toch nog vaak dat het groen er wel “strak” uit moet zien. Terwijl een beetje rommeligheid juist bevorderlijk werkt voor de insecten.’ Joëlle hoopt dat de maatschappelijke bewustwording groeit.
Ze verwijst naar ecoloog en filosoof Matthijs Schouten. ‘Hij beschrijft vier grondhoudingen hoe je je kunt verhouden tot de natuur: de heerser, de rentmeester, de partner en de participant.’ Volgens Joëlle is het belangrijk dat we onszelf meer gaan zien als participant: de mens als onderdeel van de natuur. ‘Je kunt een boom zien als grondstof voor jouw tafel, of als een levende entiteit tot wie je jezelf verhoudt.’
De beschermende bloembol
Wim opent een nieuw zakje met bloembollen. Vandaag planten ze blauwe druifjes, botanische tulpen en narcissen in de boomspiegels. Van de gemeente Amersfoort kregen de Guerrilla Gardeners 10.000 bloembollen en twee weken geleden redden ze nog eens 8000 bollen van twee groothandels. ‘Anders eindigen ze op de composthoop of als veevoer’, vertelt Wim met een strijdende blik in zijn ogen. Hij tuiniert al ruim tien jaar in de openbare ruimte, maar wist niet dat daar een naam voor was. Sinds twee jaar is hij het gezicht van Guerrilla Gardeners 033.
Terwijl Wim een kuiltje graaft legt hij uit dat ze als actiegroep werken met inheemse en biologische bollen en zaden. Maar ze krijgen ook wel eens niet inheemse en niet-biologische bloembollen gedoneerd. ‘Ik vind het verspilling om die weg te gooien. Het kost zoveel energie en water om bloembollen te kweken.’ Na twee jaar beschouwt Wim zo’n bloembol als biologisch: ’Er zijn dan nog amper restanten van pesticiden in te vinden.’ Volgens Guerrilla Gardeners telt Nederland ongeveer een miljoen boomspiegels,de ruimtes rondom bomen op straat. Als we die allemaal vergroenen, creëren we tweehonderd voetbalvelden aan extra natuur. ‘Dat is écht veel’, zegt Wim overtuigd.
Hij gelooft in de Japanse Kaizen manier van veranderen: een kleine verandering met een grote opbrengst. Als iedereen een boomspiegel in zijn straat vergroent, heeft dit een groot effect op het geheel. Bloeiende bollen zijn niet alleen goed voor de insecten, maar ze hebben ook een gunstig effect op het maai- en schoffelbeleid van de gemeente. Een narcis of een blauw druifje wordt vaak wel herkend en gespaard, vertelt Wim. Zo kan de natuur z’n gang gaan en kunnen de bollen zich vermeerderen.
‘s Nachts en stiekem
Het begint harder te regenen. Er rijdt een politieauto voorbij die niet stopt bij het zien van de hardwerkende Guerrilla Gardeners. Is het nog spannend om bloembollen te planten? Wim en Joëlle vinden van niet. Wel sprak Joëlle pas een beginnende Guerrilla Gardener die zich druk maakte over wat haar buren ervan zouden denken. ‘Voor de zekerheid pootte ze de bloembollen toch maar
’s nachts in haar straat’, vertelt Joëlle lachend.
Vroeger had Guerrilla Gardening een activistischer karakter dan nu. De acties waren vaak ’s nachts en stiekem. Joëlle legt uit dat ze nu veel samenwerken met gemeentes. ‘Voor de duurzaamheid van het groen is het fijn dat de gemeente weet waar we zaaien en planten.’ De gemeente faciliteert ook wel eens bij een actie, bijvoorbeeld met een ‘tegeltaxi’ die de uitgewipte tegels ophaalt. Wim vult aan dat veel gemeentes blij zijn met de acties van Guerrilla Gardeners.
Ze passen goed binnen het huidige beleid waarin aandacht is voor vergroening, biodiversiteit en het tegengaan van wateroverlast en hittestress. ‘Maar,’ zegt Joëlle met een glimlach, ‘onze bloembommen gooien we nog steeds wel eens stiekem over een hek.’
Meer weten over Guerrilla Gardeners? Kijk op guerrillagardeners.nl.
Tekst: Loes Steenhuis
Fotografie: Rick Mellink
Mens & Natuur magazine
Dit artikel verscheen eerder in de lente editie van Mens & Natuur magazine 2025. Wil je ook het Mens & Natuur Magazine ontvangen? Voor € 25 per jaar ben je al lid van IVN en ontvang je 4x per jaar ons magazine en kun je gratis of met korting deelnemen aan onze activiteiten, cursussen en workshops.
