Dicht bij de aarde

Hoe lang kun je overleven in de natuur als je verdwaald bent? Of als je uit eigen beweging de wildernis in bent getrokken? Bij De Bosbeweging leer je vaardigheden én je weer onderdeel voelen van de natuur.

Mijn teen raakt voorzichtig de bosgrond voordat ik de rest van mijn voet laat afrollen. Humus, bladeren, takjes, gras en dennennaalden kietelen mijn zool. Mijn andere been komt gebogen naar voren en ook met deze teen tast ik voorzichtig de grond af. Mijn gewicht drukt een dennenappel in het zachte mos.

Ik loop in een trein van twintig mensen, bijna geruisloos over een bospaadje een heuvel op. Mezen kwetteren nieuwsgierig vanuit de toppen van de twintig meter hoge bomen naast me.

Een vlaag dennengeur bereikt mijn neus en rondom me schitteren talloze tinten groen. Ik neem deel aan de driedaagse cursus ‘Primitief Overleven’ van De Bosbeweging, en wat we nu doen is in ‘vossenpas’ lopen. We zijn immers te gast in dit huis van dieren en planten. Die willen we zo min mogelijk verstoren. Het voelt heerlijk om zo door het bos te ‘sluipen’. Speels, vrij.

Het gaat traag genoeg om ondertussen goed om me heen te kijken. Waarom voelt dit nou zo lekker, vraag ik me af. Misschien wel omdat mijn verre overgrootouders zo door de bossen hebben gelopen. Misschien is het een oergevoel. Het is niet de eerste keer dat ik dat lekkere gevoel heb dit weekend.

Ik had het ook al tijdens het touw vlechten van olifantengras, zittend op de aarde vlakbij een overstroomde beek, het houtsnijden met mijn scherpe mes, het villen van een vis. Het zitten op schapenvellen rondom het vuur, het plassen in het bos en het wassen in de beek brengen me terug tot mijn kern. En dan te bedenken dat ik meerdere nachten had wakker gelegen nadat ik me had ingeschreven voor dit weekend.

Ik was bang dat ik me staande moest zien te houden tussen fanatiekelingen, een mannelijke oer-sfeer. ’s Nachts alleen in een tentje liggen, leek me ook niks: ik was bang voor de wolf. Eigenlijk ben ik gewoon best bang in de natuur. Dat merkte ik ook wel tijdens het weekend: om te verdwalen, voor mijn mes tijdens het houtsnijden, voor het vuur…

Ervoor gemaakt zijn

We zijn in het Leuvenumse bos waar De Bosbeweging een eigen kampterrein heeft gekregen van Natuurmonumenten: ‘de mierenkuil’. De Bosbeweging werd in 2011 opgericht door Jurjen Annen (1981). Hij had in Engeland geleerd hoe je op een primitieve manier in de natuur kunt leven. Later werd hij boswachter bij Natuurmonumenten en organiseerde voor zijn collega’s een weekend waarin hij die vaardigheden overbracht. De boswachters waren zo enthousiast dat ze hem aanmoedigden om erin verder te gaan. Inmiddels geeft De Bosbeweging les op zes locaties in Nederland.

Jurjen vertelt dit terwijl we op een omgevallen boomstam op een heuvel zitten met uitzicht op de mierenkuil. De deelnemers hebben net geleerd hoe ze vuur kunnen maken met een vuurboog. We zien hoe drie grote steekvlammen zich ontwikkelen en deelnemers juichen van enthousiasme. Jurjen merkt dat er behoefte is aan de cursussen van De Bosbeweging. ‘We leven in een wereld waarin veel van ons wordt gevraagd op vlakken waar we als mens niet voor gemaakt zijn. Ook merk ik dat mensen behoefte hebben om in een groep samen te leven, de maatschappij is zo individualistisch.

Bij De Bosbeweging bieden we een community.’ Wat De Bosbeweging onderscheidt van andere bushcraft-cursussen (die overigens ook erg populair zijn) is het filosofische onderdeel. Er worden niet alleen vaardigheden aangeleerd, maar ook hoe kun je je kunt verbinden met de natuur. Dat laatste vind ik interessant. Want hoewel ik al dertien jaar over de natuur schrijf, graag natuurgebieden bezoek en daarvan geniet, heb ik nooit goed begrepen wat mensen bedoelen met ‘je verbonden voelen met de natuur’.

Tijdens het weekend bij De Bosbeweging ga ik het steeds meer begrijpen. Volgens Jurjen is de hele terminologie al verkeerd: door het over ‘de natuur’ te hebben, plaatsen we het buiten onszelf. ‘Er is geen scheidslijn’, legt hij uit. ‘Het is maar net hoe je natuur definieert. Zijn koeien natuur? Is een golfbaan natuur?’ Voor het eerst valt bij mij het kwartje: mensen en hun creaties zijn in strikte zin ook natuur!

De dag ervoor tijgerde ik rond 23.00 uur ’s avonds door het bos bij een spel met wachters en sluipers. Door je achter bomen te verstoppen, moest je proberen bij het vuur te komen. Ik maakte me zo onzichtbaar mogelijk, drukte mezelf dicht op de bosgrond. Dat mijn broek vies en nat werd, kon me niks schelen. Dat mijn handen en gezicht naar humus gingen ruiken ook niet. Ik denk niet dat ik eerder zo dicht bij de aarde ben geweest. Samen zwerven De Bosbeweging is niet de enige organisatie die mensen écht de natuur wil laten ervaren.

Dat daar steeds meer vraag naar is, herkent ook Ritzo ten Cate. Hij organiseert ‘Stilte Samen Zwervingen’. Op plekken waar het mag zwerft hij samen met een groep deelnemers drie uur lang door de natuur. In stilte. Er is geen route, geen haast, geen gids of bestemming.

Deelnemers houden vijf meter afstand van elkaar, maar moeten wel minimaal vijf anderen in zicht houden. Zo ontstaat er ‘een wonderlijk samenspel van een groep die traag door de natuur beweegt’, volgens Ritzo. Een andere organisatie die deelnemers écht de natuur wil laten beleven, is reisorganisatie Re-Wild.

Tijdens die reizen gaan deelnemers terug naar de basis, en moeten ze moeite doen om te voorzien in hun primaire behoeften. IVN gaat soms ook deze kant op: op 20 september organiseerden gidsen van IVN Leidse regio het ‘IVN Natuurweekend Buitenspelen’: om jongvolwassenen (26-36 jaar) hun eigen band met de natuur te laten ontdekken en dingen te doen die ze sinds hun jeugd niet meer gedaan hebben, zoals bomen klimmen, een schuilplaats maken en kanoën.

Puur Natuur

Het constant lopen op blote voeten, de rookgeur van het kampvuur, het doorbrengen van de tijd zonder telefoon en klok, het zitten op de grond en omgeven zijn door natuur doet me goed, merk ik. Ik voel me geaard en ontprikkeld. Ik geniet zelfs van het prikken van mijn handen na het plukken van brandnetels, waarvan we de vezels kunnen gebruiken om touw te maken. We drinken water uit de beek, na het in een grote pan boven een vuur te hebben gekookt. Behalve de tarp-tentjes van de deelnemers, zijn vrijwel alle materialen die mijn ogen drie dagen zien puur natuur.

Bij het afscheid op zondagmiddag zit de groep rond het kampvuur. Rook walmt over het terrein. De wind ruist door de hoge bomen. Deelnemers zijn tot tranen geroerd over wat ze hebben ervaren. Deelnemer Hans (70) zegt: ‘Ik voelde me als mens een indringer in het bos. De snelweg die je in de verte hoort, de vliegtuigen die af en toe over vliegen. Ik kom hier dommer vandaan dan ik ben gekomen.’ Gelach in de groep. Jurjen antwoordt: ‘Maar dat is wel beter dan onbewust dom zijn.’

Tips voor IVN Natuurgidsen

• Stap uit je rol als gids en neem mensen mee in vragen of mysteries. Jurjen: ‘Nieuwsgierigheid brengt mensen in verbinding met een verdiepende laag van de natuur. Het antwoord is soms het eind van een mysterie.’
• Geef deelnemers directe ervaringen door ze te laten proeven of iets te laten maken.
• Is er een plek waar je vuur mag maken? Ga samen rond het vuur zitten en vertel een verhaal, daarin kun je behalve feiten ook diepere lagen kwijt.
• Zoek een plek in de natuur dichtbij huis waar je steeds kan terugkeren om te zitten, tot rust te komen, tot je kern te komen en waar je veranderingen in de natuur kunt observeren.

Tekst: Kirsten Dorrestijn
Fotografie: Ezra Böhm

Mens & Natuur magazine

Dit artikel verscheen eerder in de herfst editie van Mens & Natuur magazine 2024. Wil je ook het Mens & Natuur Magazine ontvangen? Voor € 25 per jaar ben je al lid van IVN. Je ontvangt dan 4x per jaar ons magazine en kunt gratis of met korting deelnemen aan onze activiteiten, cursussen en workshops.

Ja, ik word lid