Paddenstoelen, wasgoed en zwaartekracht

Paddenstoelen, wasgoed en zwaartekracht

Onderweg naar de Schaopedobbe zag ik links van de opgaande zon een prachtige bijzon. Volgens overlevering betekent dat hoge bewolking en komende regen. Aangekomen bij de parkeerplaats sprak men over vorst aan de grond. En het was koud! Ondanks deze weersvoorspellingen toog een groep natuurliefhebbers op pad om paddenstoelen te zoeken. Dorien Mekel, als gids aanwezig, had haar twijfels over aanwezige paddenstoelen. Het weer was koud, het was droog geweest, allemaal negatieve voorwaarden. De 16 deelnemers lieten zich echter niet uit het veld slaan en vol goede moed tuurden onze ogen naar de bodem.

Een zwamverhaal over plaatjes, buisjes en buikjes
Al snel had Dorien een paddenstoel/ zwam gespot die ze voorzichtig losmaakte en in haar hand hield. ( Dat ‘plukken’ kan onder de voorwaarde dat je de paddenstoel weer op dezelfde plek neerzet, zodat de sporen op de grond zullen vallen)  Er volgde een gedegen uitleg over de levenscyclus van de paddenstoel. De hoed is een scherm tegen de regen, zodat de voortplanting niet in gevaar komt. Want onder dat afdakje zitten de plaatjes waartussen de sporen , de zaden eigenlijk, rijpen en dankzij de zwaartekracht op de bodem vallen om weer nieuwe paddenstoelen te vormen.   Dorien vergeleek het systeem met wasgoed wat je bij regen onder een afdak hangt. Grote lakens in het midden, kleingoed aan de buitenkant. De wind kan zodoende alles drogen. Vertaald naar de paddenstoel: Plaatjes onder de paddenstoelhoed zijn aan de binnenkant (bij de steel) het grootst en naar de rand kleiner. Door windvlagen kunnen de loslatende sporen zich op grotere afstand verspreiden.
Naast plaatjeszwammen zijn er ook buisjeszwammen en buikjeszwammen. De eerste twee staan op een steel, de laatste niet. Denk aan bovisten. Volgens Dorien zijn die dol op kinderen, omdat zij de bovist wel eens gebruiken als voetbal. En laat de bovist de gaten en scheuren die dan ontstaan nu net nodig hebben om zijn sporen te verspreiden. Gelukkig zijn er ook vallende takken en vele dieren die de bovist te hulp schieten.

Appelboom
Met verwondering hebben we op een relatief klein stuk bosgrond talloze paddenstoelen kunnen vinden. Als je maar goed kijkt is er veel te zien. Hier en daar klonken er verraste uitroepen tussen het struweel. Iedereen hoopte natuurlijk de meest bijzondere vondst te doen. En jawel, er waren leuke verrassingen bij. Van piepkleine rode kool zwammetjes tot grote kastanjeboleten en eetbare exemplaren als oesterzwam en cantharellen. Dorien zocht ze op in het lijvige paddenstoelenboek, anderen (waaronder ondergetekende))  keken snel even op de smartphone (obsidentify-app). Beide keren was de conclusie echter dat het soms bar lastig was een goeie determinatie te doen. Paddenstoelen blijven raadselachtige objecten. Dorien vergeleek het met een appelboom. De paddenstoelen zijn de appels, onder de grond groeit de rest van de boom in de vorm van schimmeldraden. Een world wide web, waar we geen weet van hebben. Paddenstoelen gaan ondergronds diverse verbindingen aan met bijvoorbeeld bomen. Ze kunnen daarbij bomen voorzien van mineralen en water in ruil voor energie en koolstof. Maar sommige zwammen zijn gevaarlijk voor bomen en doen vernietigend werk. Weer anderen zorgen als opruimers voor het vergaan van rot hout, dode takken etc. Paddenstoelen zijn een onmisbaar element in de natuur.

Met dank aan de deskundige verhalen van Dorien eindigde deze excursie onder een licht bewolkte hemel met een dapper zonnetje.

Jet Hofstra