De zwanenmossel

Al wandelend door het Hemmemapark vond ik in de buurt van de vijver zomaar een grote schelp. Na plaatsing op Waarneming bleek het te gaan om een zwanenmossel, een van de zoetwater mosselen die in Nederland voorkomen. De zwanenmossel is een tweekleppige mossel die 20 centimeter lang en 12 jaar oud kan worden.

Hoe de mossel op de kant terecht kwam is niet met zekerheid te zeggen. Wellicht is de schelp door een vogel aan land gebracht. Het zou kunnen zijn dat een blauwe reiger de mossel heeft opgegeten en de schelp heeft laten vallen. Verderop bij een sloot lagen nog een paar zwanenmossels: deze waren naar boven gekomen door het hekkelen.

Leefwijze

Deze mosselsoort heeft een interessante leefwijze. De zwanenmossel leeft in de bodem van zoet water dat niet vervuild is. Hij filtert constant het water om algen en plankton eruit te halen. Iedere dag filtert deze mossel wel 50 liter water. Daardoor wordt het water gezuiverd.

Voortplanting

De voortplanting van de zwanenmossel is heel simpel. De mannetjesmossel dropt zijn sperma in grote hoeveelheden in het water. Dat komt via het filteren vanzelf bij het vrouwtje terecht. De eieren komen snel uit, ontwikkelen na ongeveer vijf dagen kleine schelpjes en hechten zich dan met hun kleine tandjes aan voorbij zwemmende vissen, die gelokt worden door de oudermossel. Ze teren een maand lang op de slijmlaag van de vis. Na een maand laten ze los en beginnen hun leven als filterende bodembewoner.

Ecologische betekenis

De zwanenmossel heeft ook een speciale symbiotische relatie met de bittervoorn. Via haar legboor legt het vrouwtje bittervoorn haar eitjes in de kieuwholte van de mossel. Het mannetje laat de hom los bij de instroomopening van de mossel om zo de eitjes te bevruchten. Als de visjes uitkomen zwemmen ze uit de mossel. De jonge larfjes van de mossel kunnen dan meeliften in de kieuwen van de vis. Op die manier worden de jonge zwanenmossels verplaatst naar nieuwe plekken om hun werk te doen.

De zwanenmossel is ook een indicator van vervuild water. Als het water te vuil is gaan de zwanenmossels dood. Als ze eenmaal dood zijn vormen hun overblijfselen een bron van meer vervuiling.

Tijdens de excursie door het park vertelde ik dit verhaal en een van de deelnemers had deze mosselen wel vaker gezien tussen de hekkelspecie. Let dus vooral in het najaar op of je langs de kant van sloten of vijvers grote schelpen ziet liggen. Waarschijnlijk is het dan een van een van de soorten zoetwatermosselen die in Nederland voorkomen. Naast de zwanenmossel kan het ook een van de vier andere soorten inheemse zoetwatermosselen zijn: de vijvermossel, de schildersmossel, de platte zwanenmossel of de bolle stroommossel. De zwanenmossel is echter de meest voorkomende zoetwatermossel in Nederland.

Maartje van Sluis

Bron: Wikipedia