Patrijs houdt van een beetje ruig

Soms zie je plotseling een bruingrijs kopje boven het gras uitsteken. Dan heb je het geluk om een patrijs te zien. Dat is niet zo gemakkelijk, want meestal zitten ze goed verborgen tussen het hoge gras en onkruid. Daar houdt de patrijs van: onkruiden en ruigere ‘overhoekjes’.
In de jaren ‘60 waren overal kleine perceeltjes, ruige slootkanten en niet gemaaide wegbermen. Maar Nederland houdt van opgeruimd en netjes en daarom heeft de patrijs het moeilijk. Daar komt bij dat de patrijs een ‘grondbroeder’ is en dus erg kwetsbaar tijdens de broedtijd, die samenvalt met agrarische werkzaamheden op de velden in de periode van eind april tot eind mei. De patrijs is daardoor al jaren geleden op de Rode Lijst van kwetsbare vogels gekomen. 

Afname van 5% per jaar
In zuid en oost Nederland komt de patrijs nog steeds in kleinere aantallen voor. Tussen 2007 en 2016 is het aantal volgens het INBO (Instituut voor Natuur en Bosonderzoek) met 56% afgenomen tot ongeveer 5000 broedparen. In 2020 hadden we nog hooguit 4000 broedparen in Nederland.
Uit tellingen van de Vogelwerkgroep van IVN Oss blijkt de aantallen in de polders rond Oss redelijk stabiel blijven. Dat mag je bijzonder noemen, gezien de afname elders. Tijdens de activiteiten van de weidevogelbeschermers worden ieder jaar nesten gevonden en zo nodig beschermingsmaatregelen getroffen.

Een nieuw paradijsje voor de patrijs
Volwassen patrijzen eten vooral zaden en resten van kruiden, hun jongen zijn volledig afhankelijk van de aanwezigheid van voldoende insecten. Beide voedselbronnen komen juist veel voor in de wat ruigere begroeiing. Om de patrijs weer toekomst te geven, stelt de overheid subsidiegelden beschikbaar waardoor er extra maatregelen kunnen worden genomen, ook op agrarische percelen. Zo kunnen er stroken worden ingezaaid met oude graanrassen en kruidenmengsels. Braak laten liggen van een strook van 6 tot 12 meter breed landbouwgrond is een andere methode die helpt.  Of stoppels niet direct onderploegen, maar een winter laten liggen. De laatste jaren zijn er goede resultaten geboekt met de aanleg van zogenaamde keverbanken. Dat zijn 50 cm verhoogde stroken grond op een akker  van minstens 3 meter breed en ingezaaid met gras en een kruidenmengsel. Een prima biotoop met veel insecten en dus voedsel voor verschillende vogelsoorten. Ook kuikens van kievit en grutto vinden hier voldoende voedsel. Afgelopen half jaar zijn langs de Macharenseweg, tussen Horzak en Ossermeer, dergelijke  maatregelen genomen voor de patrijs. Dit als compensatie van de uitbreiding van de Oijense Zij. Daar is leefgebied van de patrijs verloren gegaan.

Maatregelen voor bescherming van de patrijs.

Foto’s van Theo van Orsouw
IVN Oss