Businesscase ZKD
ZKD (Zichtenburg-Kerketuinen-Dekkershoek) is een binnenstedelijk bedrijventerrein in Den Haag dat actief bezig is met het toekomstbestendig maken van het terrein. Op ZKD bevinden zich voornamelijk MKB-ondernemers, in totaal zijn er 470 bedrijfsvestigingen en ongeveer 8.500 arbeidsplaatsen. Er ligt grote druk op de beschikbare ruimte. Zo wil de gemeente vanuit hun bedrijfsvestigingsstrategie meer bedrijfsruimte toevoegen, mobiliteit verduurzamen, het terrein klimaatadaptief maken en vergroenen.
Enthousiasmeren en motiveren
Aanleiding voor Rebel Group om voor de klimaatadaptatie en vergroeningsopgave de transitie te begeleiden. Eerste stap die hierin werd genomen is een ontwerpatelier organiseren met gemeente en ondernemers om de urgentie te bespreken en in kaart te brengen waar de knelpunten en gemeenschappelijke baten (gemeenschappelijke business case) liggen. Conclusies van het ontwerpatelier zijn:
- Er is veel “onbenut” potentieel in de openbare ruimte, zowel v.w.b. oppervlakte als de kwaliteit van het groen.
- De meeste ondernemers op ZKD zien de meerwaarde van groen in, maar dit hangt af van de budgettaire ruimte die ze hebben, afspraken met de verhuurder over wie welke kosten draagt en of het groen bijdraagt aan de business.
- In de ogen van ondernemers staat de gemeente aan de lat om de eerste stap te zetten.
- In het pilotgebied (IJzerwerf/Koperwerf) is een ontwerp gemaakt en zijn de ook baten van groen gekwantificeerd. Dit is een goede kans om een aantal zaken te testen zoals de financiering van het groen.
Daarnaast waren er veel vragen over hoe de vergroeningstransitie op een bedrijventerrein eruit ziet. Daarom is een transitieproces ontwikkeld dat deze verandering illustreert. Dit proces lijkt in grote mate op de stappen van dit handboek. Vanuit een coalitie die een globale analyse van het terrein maakt wordt gewerkt naar een gezamenlijke ambitie en business case voor groenmaatregelen tot een gedegen plan, contractuele afspraken en monitoring.
Ambities formuleren
Uitkomst van het ontwerpatelier is om gezamenlijk (gemeente en ondernemers) op kleine schaal groenmaatregelen te realiseren om de aanpak en het transitieproces te testen. Parallel hieraan wordt een Green Deal opgesteld tussen overheid, ondernemers en andere partners om concrete doelen af te spreken over vergroening en een commitment te geven op het realiseren en financieren van deze doelen.
Nulmeting
Om de urgentie van de problemen te benadrukken en inzicht te krijgen in de huidige status van duurzaamheid op bedrijventerrein ZKD, heeft NL Greenlabel de NL Omgevingsscan uitgevoerd. Bovendien is het nu mogelijk de effecten van de maatregelen te monitoren, door na realisatie van de maatregelen opnieuw een NL Omgevingsscan uit te voeren en de resultaten te vergelijken. De rapportage van de NL Omgevingsscan op bedrijventerrein ZKD zijn hier te downloaden. Uit de NL Omgevingsscan blijkt dat weinig groen aanwezig is op bedrijventerrein ZKD. Maar 19% van het oppervlakte bestaat uit groen, waar 75% groen wenselijk is volgens de methodieken van NL Greenlabel. In de randen en omgeving van bedrijventerrein ZKD relatief meer groen, waardoor de bedrijven aan de rand van het bedrijventerrein meer uitzicht hebben op groen en er ook minder hittestress is. De kern van het bedrijventerrein is dan ook het gedeelte met de grootste uitdagingen. Bovendien hebben veel gebouwen, 33%, een verhoogde kans op waterschade bij een hevige bui. Uit deze analyse komt vervolgens een advies over welke groenmaatregelen genomen kunnen worden.
Planvorming en financieringsinstrumenten
De volgende stap is het inzichtelijk maken van deze groenmaatregelen, de baten die deze hebben én bij wie deze baten terechtkomen. Zo is een groene publieke ruimte van meerwaarde voor ondernemers, en is plaatselijke wateropvang via groene daken van meerwaarde voor de gemeente. Rebel heeft een overzichtelijk MKBA dashboard ontworpen dat inzicht geeft in deze batenstromen.
Een spraakmakende eerste bevinding is dat de baten veel groter zijn dan de investeringen. En dan zijn de baten voor bijvoorbeeld biodiversiteit nog niet meegenomen. Het voorkomen van waterschade levert de grootste bijdrage. Groen vervangt daarmee de functie van riolering.
Dit eerste inzicht is positief ontvangen en door de baten van vergroening expliciet te maken neemt het enthousiasme van ondernemers in vergroening toe. Vervolgens kan het gesprek starten over specifieke plannen van betrokkenen en de (gezamenlijke) financiering van de te nemen groenmaatregelen. Een ombuiging van budget voor grijze infrastructuur naar groene infrastructuur kan bij de gemeente een uitkomst bieden. Bovendien heeft groen een bewezen positief effect op veiligheid. Ook zijn er kansen geïdentificeerd om het budget voor beheer van de openbare ruimte aan te wenden voor groenbeheer. Zo snijdt het mes aan meerdere kanten: minder wateroverlast, een groene omgeving, veiligheid en beheer, zonder ‘grijze’ investeringen.
Realisatie, monitoring & evaluatie
Op basis van deze opties zijn 4 pilots opgezet om de meerwaarde van groen te demonstreren en te onderbouwen door goede monitoring. De pilots richten zich op het realiseren van groene maatregelen en daarnaast urgente problemen op het terrein op te lossen. Gekozen is voor pilots omtrent de volgende onderwerpen:
- Straatafval
- Wateroverlast
- Straatracen
- Sociale veiligheid
Voor deze pilots wordt een monitoring en evaluatiesystematiek opgezet, zodat van deze kleine pilots geleerd kan worden en de gemaakt afspraken in de Green Deal daarna op grotere schaal tot succesvolle uitvoer kunnen komen.