Tips en tools voor scholen

Met meer dan 10 jaar ervaring met het aanpakken van schoolpleinen in heel Nederland, hebben Jantje Beton en IVN Natuureducatie heel wat kennis, ervaring en inspiratie in huis. We werken veelal samen met gemeenten maar bieden ook concrete handvatten waar scholen mee aan de slag kunnen.

De belangrijkste les? Stel de boogde beleving van het kind centraal tijdens het hele proces.


Stappenplan

Er zijn tal van stappenplannen te vinden voor het aanpakken van het schoolplein. De kennis en inspiratie vanuit Jantje Beton en IVN hebben we in 2023 gebundeld. Hierin staan ook aandachtspunten voor het ontwerp op het gebied van vergroenen, inclusief spelen en buitenles.

Het stappenplan in vogelvlucht

  1. Opstart, visie & uitgangspunten
  2. Ontwerper selecteren
  3. Participatie, ophalen wensen/ideeën
  4. Ontwerp & fondsenwerving
  5. Uitvoering (fase 1)
  6. Gebruik, beheer/onderhoud & vervolg

 

Vier kinderen zitten in een tuin en werken samen aan hun schoolwerk.

Startsessie & visie

In een startsessie staan jullie stil bij wat een Gezond (of groen(blauw) of …) Schoolplein voor jullie is. Niet alle schoolpleinen zijn immers hetzelfde. Ga op zoek naar inspiratie, praat met elkaar en sta stil bij jullie huidige situatie.

De allerbelangrijkste stap, maar ook een stap die vaak overgeslagen wordt, is het maken van een visie. De visie beschrijft jullie droom qua gebruik, beleving en uitstraling, voor de kinderen maar ook het schoolteam, de buurt en natuur. Dit is nog géén lijst van eisen en wensen.

Checklist​ startsessie

  1. Wat zijn jouw persoonlijke buitenspeelherinneringen?
  2. Wat is een Gezond Schoolplein? En wat niet?
  3. Hoe is het nu?
  4. Visie vormen
  5. Uitgangspunten & randvoorwaarden
  6. Voorkeuren stijl/beeld
Kinderen spelen buiten, gezien door een tunnelopening, bij een bakstenen gebouw.

Participatie

Door kinderen, de school, ouders en de buurt te betrekken wordt niet alleen het resultaat beter, het vergroot ook de betrokkenheid en eigenaarschap. Zo wordt het schoolplein beter gebruikt en blijft het een prettige plek voor de verschillende doelgroepen.

Participatie is meer dan het vragen om een tekening of het aanbieden van een keuze tussen A en B. Zorg ervoor dat de beleving van de doelgroepen centraal staat. Start bij de huidige situatie: wat is er goed/leuk, wat kan beter? Ga vervolgens met elkaar ontdekken hoe het kan zijn. Ga bijvoorbeeld samen naar een natuurspeeltuin of bezoek andere schoolpleinen. Ervaar en haal inspiratie op. Welke elementen kunnen en willen jullie meenemen naar jullie eigen plein? 

Kinderen spelen met een miniatuurlandschap van zand en water onder begeleiding van volwassenen buiten.

Ontwerp

Bij een goed schoolplein ontwerp staat de beleving en het gebruik centraal. Op basis van een zonering, waarbij nagedacht wordt over verschillende soorten spel, educatie, ontmoeting en bewegingen over het plein, wordt in de basis een landschap getekend. Hierin komen bijvoorbeeld verschillende ondergronden, hoogteverschillen, grenzen & verbindingen en diverse soorten beplanting terug. Daaraan worden stap voor stap speelaanleidingen en andere inrichtingselementen toegevoegd. Bij de uitwerking wordt binnen de grenzen van de veiligheidsregels gezocht naar uitdaging en avontuur en wordt rekening gehouden met budget, slijtage, onderhoud en beheer.

Een groep mensen bespreekt een speelplattegrond op een tafel. Kinderen kijken toe.

Thema's

Groen & beweging

Vaak wordt gedacht dat men met het creëren van een gezond (en vooral groener) schoolplein inlevert op de mogelijkheden voor bewegen en bewegingsonderwijs in de buitenlucht. Dit terwijl groen en bewegen juist heel goed hand in hand gaan. Weten hoe? Lees snel verder:

  • De Groenblauwe Revolutie Schoolpleinen en InnoBeweegLab maakten een toolkit waarin voor elk van de leerlijnen bewegingsonderwijs voorbeelden en tips worden gegeven voor de inrichting (of het gebruik) van het schoolplein.
  • In dit artikel (LO Magazine van KVLO) lees je meer over het Noorse bewegingsonderwijs, met een andere kijk op het leren bewegen en waarbij bewegen in de natuur centraal staat.
  • IVN werkt in samenwerking met NatuurlijkSportief aan de ‘Groene Gymles‘: een volwaardig alternatief voor een reguliere gymles, en biedt hiervoor workshops, gastlessen en opleidingen aan.

Nieuwbouw & renovatie

Gaat het schoolgebouw op de schop of wordt er een hele nieuwe school neergezet? Zorg dan dat het schoolplein al vanaf de start van de planvorming meegenomen wordt. Dat klinkt logisch, maar we zien nog veel prachtige nieuwe schoolgebouwen met een (bijna) volledig betegeld schoolplein.

Tips:

  • Bekijk de uitgangspunten van het Kwaliteitskader Onderwijshuisvesting (pagina 11 en 12) en bespreek dit met de gemeente, architect en stedenbouwkundige.
  • Vaak bestaat er een splitsing in budget als het gaat om de inrichting van het schoolplein. De basis wordt vanuit het nieuwbouw- of renovatiebudget bekostigd, maar voor speeltoestellen wijst men naar de school. Maak je hard voor een landschappelijke basis, die ook zonder (dure) speeltoestellen al veel speel- en leerwaarde biedt.
  • Maak afspraken over het schoolplein als buurtplein. Een prettige plek voor iedereen vraagt ook om een stukje gezamenlijke verantwoordelijkheid bij de inrichting, het gebruik en beheer/onderhoud.