Natuur, water, ruimte en heel veel speelplezier. De groenblauwe schoolpleinen in Rotterdam bieden het allemaal. Zo realiseert de gemeente samen met scholen steeds meer leuke buitenspeelplekken. Kinderen uit de buurt kunnen er ook spelen.
Jaren geleden trokken steeds meer gezinnen met jonge kinderen weg uit de Rotterdamse stadswijken rondom het centrum. Daar wilde de gemeente wat aan doen, en startte daarom een project met als ideaalplaatje: aantrekkelijke schoolpleinen, die ook toegankelijk zijn voor kinderen uit de buurt.
Ondanks het vooruitzicht van een hoge subsidie, waren veel schooldirecteuren niet direct enthousiast. Met moeite werden enkele scholen gevonden. Toch was het eerste figuurlijke zaadje geplant. Toen de gemeente in 2018 op verschillende plekken in de stad begon met het vergroenen van 20 extra hectare, namen scholen zelf het voortouw en informeerden of hun schoolpleinen ook konden meedoen en de subsidieregeling verlengd kon worden. Dat was het begin van het programma ‘Groenblauwe schoolpleinen’ met een nieuwe subsidieregeling voor basisscholen in de hele stad. Dit programma is nu uitgegroeid tot een breed gedragen gemeentelijke aanpak, waarbij er ook een regeling is voor nieuwbouw scholen. Ook heeft de gemeente een aantal openbare schoolpleinen aangepakt.
Er zijn nu 40 groenblauwe schoolpleinen in Rotterdam. Speelnatuur en beleving staan op deze pleinen centraal. Met kruipdoor-sluipdoorpaadjes, plekken om te klauteren, materiaal om hutten mee te bouwen en water en beplanting om mee te spelen. Ook belangrijk is het planten van genoeg bomen, voor natuurbeleving en schaduw.
In Rotterdam wordt gewerkt aan het Integraal Huisvestingsplan (IHP) 2024 -2027, de lijst van scholen die nieuwbouw of renovatie krijgen. Het schoolplein wordt hierin voor het eerst serieus meegenomen. De rol van de gemeente is daarbij erg belangrijk. Miranda Nauta, programmamanager ‘Rotterdam gaat voor groen’ bij cluster Stadsontwikkeling, legt uit waarom:
“Een schooldirecteur doet één keer in zijn of haar leven een nieuwbouwproject en denkt dan: ‘zo’n plein komt nog wel’. Die weet niet dat de plannen ervoor al aan het begin van het nieuwbouwtraject meegenomen moeten worden. Dat is veel handiger. Wij zagen een aantal keer dat een schoolgebouw klaar was, plein betegeld, en de school bij ons aanklopte: ”we willen ook nog wat met het plein, kunnen we subsidie krijgen?’. Dat is zonde van de investering. We willen dat het plein gewoon meegaat in het proces. Zo bespaar je ook geld.”
“Ons groenblauwe schoolplein is iedere dag weer een ontdekkingstocht voor de kinderen: een heemtuin, paadjes, verstopplekken, hoogteverschillen, een waterpomp met gootjes, een wilgentenenhut en een klimhut. Het valt op dat er tijdens het spelen veel minder ruzie wordt gemaakt dan voorheen.”
Femke Bouwer, leerkracht Vrije School Vredehof
“Op ons groenblauwe schoolplein ontstaat heel ander spel, dat is voor kinderen eigenlijk veel beter. Je kunt hier meer je eigen spel maken, het hoeft niet volgens bepaalde regels. Er is daarom minder strijd.”
Luuk Bijl, directeur Basisschool Fridtjof Nansen (Jenaplan)
“Er wordt nu echt ontzettend veel gebruik gemaakt van ons plein na schooltijd en in het weekend. Dit helpt ook om nieuwe ouders en kinderen aan te trekken. In de zomer organiseren ook andere organisaties activiteiten op ons plein.”
Merel van Westen, adjunct-directeur De Pionier School
De afdelingen Stadsontwikkeling, Stadsbeheer en Onderwijs werken nauw samen aan meer groenblauwe schoolpleinen. Het draagvlak voor de schoolpleinen wordt binnen de gemeente steeds groter.
In de praktijk zijn er ook nog wat struikelblokken. Voorbeelden daarvan zijn veiligheid, beheerbaarheid, slijtage en vies worden. Daarom geeft het projectteam van de gemeente, naast subsidie, ook advies en inspiratie. Zo werkt de gemeente nu bijvoorbeeld samen met de buurt aan de organisatie van laagdrempelig toezicht. Denk hierbij aan pleinstewards of sleutelbeheer met ouders.
Elijan Bes (projectmanager Stadsontwikkeling):
“Ik wil vooral meegeven dat je het gewoon moet gaan doen. Als je er tegenop ziet of het spannend vindt: laat je inspireren door andere gemeenten. Begin met kleine stapjes. Wij hebben een heleboel geleerd in de afgelopen jaren: elk schoolplein is uniek en vraagt om maatwerk.”
Rotterdam ondersteunt scholen met een subsidie tot maximaal 80.000 euro. Hiervan is maximaal 8.000 euro voor het ontwerp, 62.000 euro voor de aanleg van het schoolplein, 5.000 euro voor het beheer in het eerste jaar en 5.000 euro voor de organisatie van activiteiten voor buurtkinderen.
Een voorwaarde is dat het schoolplein na schooltijd toegankelijk is voor buurtkinderen. Scholen in een buurt met weinig groen en waar bijvoorbeeld regelmatig wateroverlast is, maken meer kans op subsidie. Net als scholen in buurten waar veel overgewicht voorkomt onder kinderen of waar weinig speelruimte is.
De gemeente kiest er bewust voor om vooraf niet te veel harde eisen stellen aan het eindresultaat. Zo behouden de scholen meer keuzevrijheid. In de praktijk blijkt trouwens dat tot nu toe ieder schoolplein heel goed binnen de visie van de gemeente past. De gemeente houdt wel oog voor kwaliteit, door het voorlopig en definitief ontwerp van ieder schoolplein te bekijken voordat de uitvoering start.
Elke euro die we in onze groenblauwe pleinen steken, verdienen we meervoudig terug. Hoe leuk is het voor kinderen om in zo’n groene oase te spelen en leren! Tegelijkertijd pakken we hittestress en klimaatadaptatie in de buurt aan.
Bij de gemeente Rotterdam streven we ernaar dat groenblauwe schoolpleinen over zeven jaar ‘normaal’ zijn. Dat is een uitdaging. Prioriteiten stellen en betrokken, gepassioneerde mensen zijn daarvoor cruciaal. Gelukkig hebben wij mensen als Miranda Nauta, onze programmamanager Stadsontwikkeling. Zij werkt hier al veel jaren met verstand, kennis en passie aan.
Wij zijn een grote stad en 85% van ons oppervlak ligt onder de Maas. Regenwater goed opvangen is voor ons een enorme uitdaging. Ik realiseer me ook dat daarvoor veel geld nodig is. In Rotterdam hebben we daarvoor aanzienlijke bedragen beschikbaar.
Wij vinden het belangrijk dat onze groenblauwe schoolpleinen niet alleen tijdens schooluren open zijn, maar ook daarbuiten. Natuurlijk kan en lukt dat niet overal. Problemen met afval, vernieling en drugsgebruik spelen hier ook. Daarom kun je allerlei redenen bedenken om het niet te doen. Maar wij kiezen ervoor om het gewoon wel te doen, en de problemen die ontstaan zo goed mogelijk aan te pakken.
(interview afgenomen in september 2023)