De opmars van groot zeegras

Weinig mensen weten het nog, maar zo’n vijftig jaar geleden waren grote delen van de zuidwestelijke deltawateren bedekt met gras. En niet zomaar gras, maar gras dat van natte én zoute voeten houdt. Alleen al in het Grevelingenmeer groeide groot zeegras op een gebied ter grootte van zo’n 6000 voetbalvelden. Sinds de bouw van de deltawerken is het bijzondere plantje helemaal verdwenen. Helemaal..? Nee, één plekje in de Oosterschelde houdt moedig stand.

Door de bouw van de deltawerken veranderde het leefmilieu waardoor groot zeegras zo goed als verdwenen is. Zonde, want groot zeegras is niet alleen belangrijk voor de bewoners van de deltawateren, maar ook voor ons.

7 talenten van groot zeegras

Groot zeegras zorgt voor…

1. Helder water Zeegras vangt zand en slib in en houdt het vast tussen zijn wortels. Zo wordt het water helderder.
2. Kustbescherming De golven slaan minder hard tegen de kust, waardoor kusterosie wordt tegengegaan.
3. Voedsel In het najaar eten rotganzen hun buikje rond aan zeegras.
4. Kraamkamer  Groot zeegrasvelden zijn een perfecte crèche voor bijvoorbeeld jonge garnalen, haring en zeenaalden.
5. Schuilplaats Kleine dieren schuilen in het gebied. Ze zoeken bescherming in de luwten van het gras.
6. CO2-opslag Zeegrasvelden slaan CO2 op, vooral in de bodem, en spelen daarmee een belangrijke rol in de strijd tegen klimaatverandering.
7. Sterke bodem Door het invangen van zand en slib in hun wortelmatten, ontstaat een natuurlijke versterking en ophoging van de bodem.

Kortom: een prachtplant, die meer aandacht verdient. Zo dacht Thijs Poortvliet, senior adviseur water bij Rijkswaterstaat, er ook over. Niet alleen is hij bezig met de herintroductie van groot zeegras in de zuidwestelijke delta, ook vertelt hij zoveel mogelijk mensen over dit wonderlijke plantje.

Tekst gaat verder onder de afbeeldingen

Thijs, hoe bijzonder is het nou écht, dat zeegras?

“Groot zeegras groeit eigenlijk net als planten boven water, compleet met wortels en zaden, maar dan onder water. Dat, en dat het goed bestand is tegen het zoute water, maakt het een unieke onderwaterplant. En als je kijkt naar wat ‘ie allemaal kan.. Groot zeegras vergroot de soortenrijkdom én kan  ons helpen in onze strijd tegen klimaatverandering. Het versterkt de bodem, beschermt de kust en slaat CO2 op. Dat éne plekje in de Oosterschelde waar groot zeegras van nature nog voorkomt, daar mogen we dus best wat trotser op zijn.”

Hoe komt het dat het juist hier nog groeit?

“Dat weten we niet precies, de natuur doet wat ‘ie wil. Je ziet dat het plantje in de luwte van de strekdam op de Plaat van Oude Tonge groeit, en onderaan, tegen de dijken aan. Dat zijn de plekken waar het water ook bij eb blijft staan. Maar je ziet wel dat het soms flink verstoord wordt, het plantje heeft het zeker niet makkelijk.”

Vertel, hoe komt dat?

“Veel mensen komen hier schelpdieren rapen, krukels en kokkels bijvoorbeeld. Op zich prima, maar soms stap je dan per ongeluk op zo’n plantje. Daar is het zeegras gevoelig voor, dan gaat ’t kapot. En er zijn veel pierenstekers hier. Ook gevaarlijk voor groot zeegras, omdat mensen vaak te dicht bij de plantjes steken. Ik denk overigens niet dat dat bewust gebeurt: als je het plantje niet kent, weet je ook niet hoe belangrijk het is om het te koesteren. Hoe minder we het met z’n allen verstoren, hoe groter en dichter het zeegrasveld kan worden.”

Maar die rotganzen dan, die eten het toch ook?

“Klopt, in het najaar eten de rotganzen hier op de Plaat van Oude Tonge hun buikje vol aan groot zeegras. Maar dan kan het geen kwaad meer, het zeegras  heeft dan z’n zaden al verspreid en het bovengrondse deel sterft af. In mei of  juni komen vervolgens weer de nieuwe plantjes op.”

En wat doen jullie om het plantje verder te verspreiden in de deltawateren? Of kruipt het zelfstandig de Grevelingendam over?

“Haha, nee, daar heeft het wel wat hulp bij nodig. Op dit moment doen we een proef in het Grevelingenmeer, om groot zeegras daar te herintroduceren. In het voorjaar hebben we met een kitspuit zaadjes uit de Duitse Waddenzee in de bodem gespoten. In juni zijn die zaadjes uitgekomen, dus dat was al reden voor een bescheiden feestje. Nu gaan we kijken of het goed blijft gaan en zullen de proef uitbreiden. Dit is trouwens maar één van de vele plekken wereldwijd waar onderzoek wordt gedaan naar groot zeegras. Groot zeegras staat echt hoog op de wetenschappelijke agenda.”

Tekst gaat verder onder de afbeeldingen

Met een beetje geluk, wijsheid en aandacht hebben we over tien jaar weer volop groot zeegras in de deltawateren. Kan je niet wachten, en wil je nu al op zoek naar groot zeegras? Parkeer aan het begin van de Grevelingendam (verzorgingsplaats Westkop), loop driehonderd meter verder tot de strekdam, en doe daar je schoenen uit of je laarzen aan. Bij laag water kun je het plantje vinden in de delen waar water blijft staan. Liever met gids op pad? Tijdens de Oosterscheldeweek organiseren Rijkswaterstaat, Nationaal Park Oosterschelde en IVN samen een grootzeegras-excursie. Meld je aan via www.ontdekdeoosterschelde.nl/activiteiten

Verder lezen?

• Ook het broertje van groot zeegras, klein zeegras, komt voor in de Oosterschelde en doet het op een bescheiden aantal plekken goed. Onlangs is het plantje zelfs op een nieuwe locatie gevonden!
• Op de website van DeltaExpertise wordt alle wetenschappelijke kennis bijgehouden.
• Laura Govers, onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen, doet onderzoek naar zeegras. Voornamelijk in de Waddenzee, maar ze is ook regelmatig in de deltawateren te vinden. Op deze website houdt zij haar bevindingen bij.