2017 06 Nachtegaal, Gert-Jan Roebersen

In sprookjes is de nachtegaal de vogel die het mooiste zingt van allemaal. Maar in werkelijkheid kan deze zanger er ook wat van: een melodieuze zang met gevarieerde fluittonen en trillers, onmiskenbaar voor wie hem ooit heeft gehoord. Als u nachtegalen wilt horen moet u in deze tijd van het jaar erop uit trekken: in de Waterleidingduinen tussen Noordwijk en Zandvoort, in de Flevopolder en dichterbij in de ‘nachtegalenbosjes’ achter boerderij Meerzicht in het Amsterdamse Bos kunt u hen horen en met wat geluk ook zien. Na Sint Jan (24 juni) zingen volgens de overlevering de nachtegalen niet meer, omdat zij het dan te druk hebben met het grootbrengen van hun jongen.

De uitbundige zang van dit onopvallende bruine vogeltje heeft een goede reden. De mannetjes nachtegalen trekken uit hun winterverblijf in tropisch Afrika als eerste naar het noorden, en proberen ergens een geschikt broedterritorium te veroveren. De vrouwtjes volgen enkele weken later, en mannetjes zingen in de schemering uit alle macht in de hoop een overvliegend vrouwtje te verlokken om neer te strijken en met hem een broedsel te beginnen. Zij zingen overigens ook overdag, zij het dat de avond de beste tijd is om nachtegalen te beluisteren – dan verstoren andere vogels hun zang niet. Soms denken mensen al in maart of begin april een nachtegaal gehoord te hebben – dan was het in werkelijkheid een merel die goed zijn best deed.

Nachtegalen broeden vooral in gemengde loofbossen met een rijke ondergroei van struiken en bodembedekkende kruiden als braam en brandnetel. In de ondergroei wordt het nest, laag boven de grond, verborgen. Het vrouwtje legt vier of vijf eieren en broedt alleen. De jongen worden door beide ouders verzorgd en verlaten het nest al na twaalf dagen.

Deze vogels zoeken voedsel op de humusbodem; als die ontbreekt, zoals in de droge Veluwse bossen, zijn er bijna geen nachtegalen. In het Limburgse bronsgroen eikenhout zingt het nachtegaaltje niet meer! Volgens de Atlas van de Nederlandse Vogels is het verlies van de soort in Zuid-Limburg te wijten aan het verdwijnen van de hakhoutcultuur. Gelukkig komen in ons land, vooral in het duingebied, nachtegalen nog in ruime aantallen voor.

Gert-Jan Roebersen
Natuurgids IVN Amstelveen

Het is verboden deze column te dupliceren of te gebruiken zonder uitdrukkelijke toestemming van de schrijver/fotograaf/tekena(a)res.