Eikenprocessierupsen: waarom zijn er zoveel?

In 1987 besloot de eikenprocessierups dat Nederland wel een geschikt plekje was om te wonen. Inmiddels lijkt de processierupsenpopulatie op veel plaatsen te zijn verdriedubbeld sinds vorig jaar. Hoe komt het dat er zoveel zijn én wat kun je eraan doen?

Op steeds meer plaatsen in Nederland is het kleine monster gesignaleerd, de eikenprocessierups. Ook in het nieuws kan je er niet omheen, terwijl je ze in de natuur juist moet ontwijken. De rups is een larve van de  eikenprocessievlinder, een schitterende nachtvlinder uit de familie tandvlinders. De rups dankt zijn naam aan de manier waarop ze bewegen, het typische “processie”-loopje. Het lijkt een beetje alsof ze met z’n allen de polonaise lopen, zo in een lijn langs de stam van de eikenboom. Vooral langs de zomereik, zijn bladeren zijn het meest smakelijk. Dat er steeds meer eikenprocessierupsen bijkomen heeft drie oorzaken:

• Er is meer voedsel voor de rups, eiken worden massaal geplant in strakke lanen
• De bermen hiervan worden gemaaid waardoor de natuurlijke vijand hier niet wilt leven
• Klimaatverandering, het wordt steeds warmer in Nederland en dus rupsen worden eerder actief

Jarenlang kriebelen

Doordat zijn vel niet meegroeit, vervelt het beestje zo’n zes keer. Pas na de derde keer vervellen komen de vreselijke brandharen tevoorschijn. Dit zijn minuscule zwarte haartjes die verstopt zitten tussen de langere witte rugharen (deze doen ons niks). Een eikenprocessierups heeft zo’n 700.000 brandharen! Wanneer de rups zich bedreigd voelt schiet hij deze haren af. Ook neemt de wind ze nog wel eens mee. Pas op, ook als de nesten leeg zijn, zullen de brandharen die hier verspreid zijn nog jarenlang overlast zorgen voor de omgeving. Soms nog wel 6 jaar. 

Weerhaakjes vol irritatie

Doordat de haakjes een soort weerhaakjes hebben kunnen deze zich makkelijk nestelen in je huid, kleren, luchtwegen of zelfs ogen. Zodra dit gebeurt breken ze af en laten ze een eiwit achter op de plek van aanraking. Doordat dit eiwit niet lichaamseigen is, reageert je lichaam hierop met antistoffen. Deze reacties verschillen per persoon. Wanneer je vaker in aanraking komt met de brandharen, zal de irritatie heftiger zijn, je wordt dus niet immuun. Zo kan je pijnlijke rode bultjes krijgen die hevige jeuk veroorzaken, dit kan wel twee weken aanhouden.

Jeuk, rode bultjes en overlast

Ben je ondanks dat je de bomen zo goed ontweken hebt, toch in aanraking gekomen met de eikenboomprocessierups? Volg dan de tips hieronder om de schade te beperken:
1.    Doe voorzichtig je kleren uit
2.    Ga met plakband (geen ducttape) over je huid om de haren te verwijderen
3.    Spoel hierna de huid en ogen goed met water
4.    Was je de kleren die je aanhad het liefst op 60 graden
5.    Toch last? Gebruik een verkoelende crème (bijv. op basis van Aloë Vera) tegen de jeuk, probeer niet te krabben. 

Steeds meer berichten duiken op dat het gebruik van een föhn ook zou werken, helaas is dit niet waar. Het eiwit is namelijk al actief in je lichaam en de föhn zou je huid kunnen beschadigen. 

Natuurlijke vijanden

Gelukkig voor ons heeft de eikenprocessierups een aantal natuurlijke vijanden. Een aantal insecten zoals de sluipwespen, roofkevers, wantsen genieten maar al te graag van dit eiwitrijke hapje. Ook genieten diverse vogels van de rups, vooral de koolmees vindt het een erg smakelijk hapje. Maar bij zo’n explosieve groei van de rups als dit jaar kunnen de natuurlijke vijanden het niet bijbenen.

Foto: Luc Hoogenstein