Inwoners aan zet in bijvriendelijk Zuidplas

Ingeklemd tussen Rotterdam, Gouda en Zoetermeer ligt gemeente Zuidplas. Zuidplas is niet zomaar een gemeente, het is de Bijvriendelijkste Gemeente van 2021! Die titel kreeg Zuidplas door niet alleen zelf aan de slag te gaan, maar vooral heel veel samen met inwoners te doen.

Volgens Guus Moret, beleidsadviseur en groenbeheerder van gemeente Zuidplas, gaat er sinds een jaar of vijf veel anders in de gemeente. ‘Een belangrijke stap was het integrale onderhoudscontract, dat we samen met het hoogheemraadschap afsloten. Sindsdien is al het maai- en slootbeheer ecologisch, en gebruiken we geen chemische middelen meer bij het onderhoud.’

Afgelopen november benoemde Nederland Zoemt, een samenwerking tussen Natuur & Milieu en IVN Natuureducatie, Zuidplas tot Bijvriendelijkste Gemeente. Niet alleen vanwege het bijvriendelijke maaibeheer, maar juist ook door de samenwerking met veel partijen: waterschappen, agrariërs, natuurorganisaties, bedrijven, het (groene) onderwijs, maar ook met bewoners.

Van ontwerpsessie tot onderhoud

Guus: ‘Sinds drie jaar werken we intensief samen met bewoners. We kregen een participatiebudget vanuit de gemeenteraad, gericht op zelfbeheer. Op straatniveau kunnen bewoners bij ons aankloppen met hun vraagstukken. Ze willen bijvoorbeeld van het saaie ‘gemeenteplantsoen’ af, of stukjes groen herinrichten zodat het niet meer als hondentoilet gebruikt wordt. Dan gaan we in gesprek: wat kan er anders? Er komt een ontwerpsessie voor bewoners, we planten samen en daarna onderhoudt een groepje inwoners het gebied. Het sociale aspect is belangrijk, het samenkomen en samen onderhouden, maar we hebben een minstens zo belangrijk biodiversiteitsdoel. Wat we planten moet bijdragen aan meer voedsel voor bijen en andere insecten. Inmiddels werken we met tientallen groepen inwoners samen en doen we ook allerlei acties met inwoners.’

6 tips uit Zuidplas

Zo’n omslag gaat met vallen en opstaan. Guus geeft zes tips:

1. Werk samen met groepjes inwoners, niet met eenpitters. Een eenpitter kan verhuizen, een nieuwe baan krijgen of ziek worden. Een groepje enthousiastelingen zorgt voor een stabiele, stevige basis.
2. Als je wilt dat inwoners het gebied zelf gaan beheren, maak het dan niet te groot. Een groot gebied onderhouden is vaak niet behapbaar.
3. Stel een eenvoudig contract op met een aantal vuistregels, waar beide partijen zich aan confirmeren. Bijvoorbeeld: we hebben tussentijds overleg met elkaar, of het groen moet een openbaar karakter houden.
4. Blijf ondersteunen. De drie groenaannemers waar we mee werken staan dicht bij de inwoners. In Zuidplas worden regelmatig terugkomdagen georganiseerd, waarbij bijvoorbeeld uitleg wordt gegeven over hoe je het gebied winterklaar kunt maken en hoe je het beste kunt snoeien.
5. Baken af. Guus: ‘Bij groen hebben we veel ruimte voor participatie, bij andere beleidsterreinen is dat vaak anders. Er spelen andere belangen mee, zoals veiligheid, en aan alles hangt een prijskaartje. Het is goed om duidelijk te maken wat de kaders zijn, zodat je het op een informatieavond niet ineens over een nieuwe speeltuin of extra parkeervakken hebt.’
6. Leg uit. ‘We hebben destijds de reacties van de omgeving op het nieuwe maaibeheer onderschat. Daar hadden we inwoners nog beter in mee moeten nemen, uitleggen dat we het eerst op de ene manier deden en nu anders gaan doen – en waarom. Dat had veel conflicten gescheeld. Inmiddels is gebleken dat we het ook goed moeten uitleggen als we ergens wél een gazon maaien. Dan vertellen we dat naast het ecologisch belang nog veel meer belangen spelen in de openbare ruimte, zoals veiligheid.’

Maak het tóch groot

Een indrukwekkende uitzondering op tip 2 – maak het niet te groot – is de Hennipgaarde in Zevenhuizen. Daarover vertelt inwoner Liesbeth de Frel: ‘In 2015 hoorden we dat een stukje van onze ‘achtertuin’, de Eendragtspolder, heringericht zou worden. Met een aantal omwonenden richtten we toen Stichting Natuurpolders op. We hebben ervoor gezorgd dat op deze 9 hectare polder wordt gewerkt aan herstel van de bodem en het vergroten van biodiversiteit. We hebben akkertjes met tarwe, bloementeelt, een fruitboomgaard, paddenpoel en kruidentuin. Tellingen laten zien dat het aantal en het aantal soorten insecten toeneemt. Je hoort en ziet het ook: er zoemt en vliegt altijd wel wat!’

Lees hier het hele verhaal van Liesbeth.

Fruitbomen voor de klokjesbij

Dit alles heeft ertoe geleid dat Zuidplas inmiddels een fijne plek is voor een relatief zeldzame bij: de grote klokjesbij. Door rekening te houden met wat de klokjesbij nodig heeft, draagt Zuidplas bij aan het behoud van de soort voor Nederland. De gemeente heeft bijvoorbeeld duizend (!) fruitboompjes uitgedeeld aan inwoners, die zij vervolgens in hun tuin hebben geplant. En Co Bos, dé imker van Zuidplas, nodigde alle inwoners uit om mee te doen aan de challenge ‘Wie maakt het mooiste bijenhotel’. Tientallen inwoners deden mee!

Plannen voor de toekomst

Guus Moret heeft nog veel plannen voor de toekomst. Allemaal plannen met een grote rol weggelegd voor inwoners: ‘We werken eraan om de beschermde soorten beter in kaart te brengen. Het lijkt me fantastisch als inwoners zelf kunnen zien wat er in hun wijk allemaal leeft, en hoe ze daarvoor kunnen zorgen. Ik verzamel al het ecologisch onderzoek dat gedaan wordt en breng dat samen. Ik zou dat graag nog een stap verder willen brengen, het onderzoek samen met inwoners oppakken. Dat mensen bijvoorbeeld vleermuizen, vogels of insecten gaan monitoren in hun eigen wijk.’

Op dit moment is hij druk bezig met de aanplant van een drietal Tiny Forests, snelgroeiende minibosjes ter grootte van een tennisbaan. Die bosjes komen in de directe nabijheid van scholen, een nadrukkelijke wens van Guus. ‘We moeten het belang van natuur zo vroeg mogelijk bijbrengen: het belang van bomen, het belang van bijen. Daarom is groen rondom scholen zo belangrijk.’