Bloemen en planten
Transformeer je straat tot een weelderig geheel
Hoe enthousiasmeer je je buren om iets voor vogels, insecten en egels te doen? Bij de kersverse IVN’er Jacky Wetzels (52) gaat dat vanzelf. Ze is zo bevlogen dat haar hele straat veranderde in een oase van vlinders en vogels. Ze deelt vijf van haar ‘geheimen’. ‘Mensen komen hier nu speciaal wonen vanwege het groen.’
Op de Laagte Kadijk in hartje Amsterdam komt IVN’er Jacky Wetzels via een trapje haar huis uit. In haar handen heeft ze een keramieken pot met ontspruitende blauwe druifjes. ‘Die vind ik net!’, zegt ze enthousiast, ‘daar ben ik heel blij mee.’ Ze zet ze op een traptrede richting haar voordeur. Er staan al potten met rozemarijn, salie, munt, duifkruid, narcissen en sedum op de trappen.
De Laagte Kadijk is een historisch stukje Amsterdam, vlakbij het IJ en de voormalige pakhuizen van het Entrepotdok. Sinds Jacky er in 2005 kwam wonen, veranderde er behoorlijk wat. Het begon met één pot op de trap voor haar huis. En dan waren er natuurlijk al de planten van ‘ome Jan’, een buurman van in de negentig die sinds zijn geboorte in de straat woonde. ‘In witte, plastic bakken, op gammele tafeltjes had hij allemaal kleurrijke perkplantjes op de stoep gezet’, vertelt Jacky. ‘Ik hielp hem weleens met begieteren. Maar toen hij tien jaar geleden verleed, heeft zijn zoon in één avond alles weggehaald en daarna was het hier opeens wel heel stenig.’
Tip 1: biologisch, inheems en bloeiend
Jacky reed naar het tuincentrum en haalde tien grote, aardewerken potten en vulde die met bloeiende planten en struiken die ze mooi vond. ‘Waarschijnlijk waren het geijkte soorten, zoals hortensia’s, rozen en skimmia, en ook veel eenjarigen. Ik weet nog hoe de buren reageerden, het zag er fantastisch uit!’ Nog steeds staat aan de rand van de stoep voor haar huis een eiland van potten, maar inmiddels heeft Jacky een bewustwordingsproces doorgemaakt. ‘In die tijd was ik vooral hard aan het werk voor de Rijksoverheid. Ik kocht vier keer per jaar nieuwe geraniums en gooide de oude weg.’ Wijzend op een bloeiende, rode geranium boven de deurpost: ‘die bloeit inmiddels al acht jaar’. Jacky snoeide in de winter alle planten terug en moest niks hebben van brandnetels.
Dat is nu wel anders. Planten koopt ze niet meer lukraak, maar probeert ze zelf te kweken met zaden die ze veelal sprokkelt. Ze let erop dat de planten biologisch en zoveel mogelijk inheems zijn –planten die van nature in ons land voorkomen. Ook zorgt ze een bloeiboog: er bloeit altijd wel iets, zodat bijen ook in de vroege lente en in het najaar nectar kunnen vinden.
Zo’n zeven jaar geleden vertelde iemand aan Jacky dat er gif zit in de planten van tuincentra. ‘Ik kon bijna niet geloven dat onze eigen tuinplantenindustrie dat deed!’ vertelt ze later aan de keukentafel. ‘Ik was gechoqueerd dat ik al die jaren onbedoeld bijen en vlinders had doodgemaakt. Sindsdien vertel ik mensen dat het belangrijk is om planten gifvrij te kopen.’ Jacky zocht een biologische kweker en kwam uit bij de online leverancier Sprinklr, de firma De Cruydt-Hoeck en voor bollen Natural Bulbs.
Tip 2: maak fouten en leer daarvan
Jacky verdiepte zich steeds meer in de natuur, volgde een cursus over planetaire grenzen bij de universiteit van Stockholm, en de film Kiss the ground (te zien op Netflix!) maakte grote indruk op haar. Bovendien ontdekte ze IVN Natuureducatie, waarvan ze het blad al twintig jaar bij haar schoonouders las, maar waarvan ze niet wist dat je er lid van kunt worden. Ze was meteen zo enthousiast dat ze al na een paar maanden lid te zijn van IVN Amsterdam, voorzitter van de afdeling werd.
Natuurlijk maakte ze qua tuinieren in het begin nog fouten. Ze zette zonplanten in de schaduw, waardoor ze verlepten. ‘Dat er dingen fout gaan, hoort erbij,’ volgens Jacky, ‘maar ik leer elk dag bij.’
We zijn inmiddels weer naar buiten gelopen. Jacky groet haar buurvrouw die met kinderen haar huis uitkomt. We staan bij het langgerekte eiland van potten op haar stoep. ‘Het voorjaar komt er al echt aan’, zegt Jacky verheugd, wijzend naar de volle knoppen van de rode hortensia. Jacky draait voorzichtig de kop van een uitgebloeide zonnebloem om: in de lege holletjes van pitjes overwinteren vaak lieveheersbeestjes, weet ze. Ze prikt zich aan een stengel van een uitgebloeide brandnetel – tegenwoordig een van haar lievelingsplanten, ‘omdat veel vlindersoorten er hun eitjes op leggen’. Ze wijst op Viburnum Tinus (sneeuwbal) die ze zelf vermeerderde vanuit haar achtertuin. ‘Die is weliswaar niet inheems, maar hij is fantastisch voor bijen!’ Ze beweegt haar neus naar de zachtroze-bloeiende plant die in groot formaat in een pot staat en snuift eraan. ‘Hij zit vol met nectar en ruikt naar honing.’
Tip 3: begin klein, droom groot
Bijna alle buren wist ze te enthousiasmeren om óók potten voor hun deur te zetten: laurier, stokrozen, rode valeriaan en ijzerhard. Ze wijst naar de hoek van de straat: ‘Daar woont Denise en zij krijgt binnenkort een grotere geveltuin’, vertelt Jacky terwijl we erheen lopen. Onderweg noemt ze de namen op van andere buren die ook meedoen.
De drie bomen in het verloren hoekje aan de overkant van de straat zijn er trouwens ook gekomen op Jacky’s initiatief. De gemeente plantte er een prunus, een mispel en een appelboom, waar dagelijks halsbandparkieten van eten.
Wie nu de Laagte Kadijk in loopt, wordt verwelkomd door weelderig groeiende planten. Mensen komen er zelfs speciaal wonen vanwege al het groen, hoorde Jacky. Maar in 2023 zal de straat nóg meer veranderen in een oase. Jacky heeft namelijk samen met haar buurtgenoten een projectplan gemaakt om met inheemse planten, struiken en bomen nog meer merels, mussen, egels, bijen en vlinders aan te trekken. Met de subsidie zal onder andere de groenstrook iets verderop in de straat nieuw leven in worden geblazen. Onder de hoge acacia’s die er staan, sloegen tot nu toe maar weinig planten aan. Honden doen er hun behoefte en de grond ziet er droog uit. ‘We ontdekten dat er wit zand onder ligt’, vertelt Jacky. ‘Ons plan is om een laag van 20 centimeter af te graven en de planten die we willen houden te herplanten. Zodra we er vruchtbare grond in hebben gestort, zetten we het vol met inheemse bloeiers.’
Tip 4: Deel je zaadjes en plantjes
Voor het schrijven van het projectplan, praatte Jacky een voor een met de buren om hun wensen te horen. Iedereen bleek een andere smaak te hebben, maar daardoor is het soortenaantal groot. De boomspiegels zullen worden beplant, en tegen een blinde muur richting Entrepotdok wordt een langgerekte geveltuin aangelegd. Op het Kadijksplein liggen twee halve appels in de boomspiegel. ‘Ah, wat leuk, deze buren gooien die hier speciaal voor de merels’, zegt Jacky verrast. Een ogenblik later zien we een merel ernaartoe hippen, en ook komt er een houtduif aan gesjokt. Iets later scheert er een krijsende halsbandparkiet over ons heen.
Hoe Jacky het voor elkaar krijgt om alle buren zo enthousiast te maken? Vooral door zaadjes en planten uit te delen, denkt ze. ‘Als ik met een doos plantjes rondloop en ik kom buren tegen die geïnteresseerd in de doos kijken, vraag ik: wil je er één hebben?’ Dat is wat Jacky ook aanraadt aan anderen: geef veel weg, zodat mensen zelf kunnen ervaren hoe leuk het is om iets te planten.
Tip 5: Geef concrete tips
Vaak willen mensen wel, maar weten ze niet goed hoe ze het moeten aanpakken, merkte Jacky. Daarom vraagt ze altijd eerst of iemand zon, schaduw of halfzon in de tuin heeft. Daarna geeft ze concrete tips.
Jacky wijst op de Helleborus (nieskruid) – een echte winterbloeier – in de groenstrook. Met het oog op de bloeiboog, plant ze hem naar eigen zeggen ‘overal’. Ernaast staan witte dovenetels en sneeuwklokjes. ‘Als hier bijen wakker worden, hebben ze meteen te eten.’
Bloeikalender
Een goede bloeiboog betekent dat er verschillende planten, struiken en bomen in je tuin staan die om de beurt bloeien. Zo kunnen bijen en vlinders van het vroege voorjaar tot in het late najaar genoeg nectar en stuifmeel vinden.
De drie favorieten van Jacky
1. Kaardebol voor de putter
2. Inheemse geranium – omdat ‘ie zo lang bloeit
3. Olijfwilg vanwege de nectar voor vlinders
Mens & Natuur magazine
Dit artikel verscheen eerder in de lente-editie van Mens & Natuur magazine 2023. Wil je ook het Mens & Natuur Magazine ontvangen?
Voor € 25 per jaar ben je al lid van IVN en ontvang je naast 4x per jaar ons magazine ook korting in onze webwinkel (geldt niet voor boeken) en kun je gratis of met korting deelnemen aan onze activiteiten, cursussen en workshops.
Tekst: Kirsten Dorrestijn
Foto’s: Mathilde Lawalata
