Onderzoek naar het effect van knuffelkippen

Met het programma Grijs, Groen & Gelukkig wil IVN ouderen in Nederland een gelukkige oude dag bezorgen door hen de positieve effecten van de natuur te laten ervaren. In de zorgcentra Mennistenerf en Pennemes (Zaandam) en Het Parkhuis (Dordrecht) doen ze dat onder meer met knuffelkippen. Maar wat is nou het effect van knuffelen met kippen op de bewoners? Linda Marsen zocht het tijdens haar stage uit.

Wat was de aanleiding voor je onderzoek?
‘IVN Zuid-Holland was al bezig met het fenomeen de knuffelkip. Gedurende mijn stageperiode werd gewerkt aan een plan voor het houden van knuffelkippen op zorginstelling Het Parkhuis. Het was plezierig om daaraan mee te werken. Door klachten als eenzaamheid en stress neemt de zorgvraag van ouderen enorm toe. De kippen worden ingezet om deze klachten te reduceren. Gezien ik toch al betrokken was bij het knuffelkipproject, ben ik een onderzoek gestart naar het effect van de knuffelkip op stress bij zorgbehoevende ouderen.’

Hoe ging je te werk? 
‘Een handtamme zijdehoen of Cochin zijn vanwege hun zachte aard en menslievendheid de meest ingezette rassen. Ik heb verschillende ouderen gevraagd een knuffelkip op schoot te nemen en de kip minimaal 5 minuten te aaien. Daarnaast is er tweemaal, één keer voor en één keer na het aaien van de knuffelkip, een speekselmonster afgenomen. Speeksel bevat het stresshormoon cortisol. Achteraf zijn de cortisolwaarden vergeleken en is nagegaan of de cortisolwaarde in het tweede speekselmonster lager is dan in het eerste. Daarnaast is de ouderen ook gevraagd in hoeverre zij stress voor en na het aaien hebben ervaren. De cortisoltest wees niet uit dat het knuffelen van kippen leidt tot stressvermindering bij de ouderen.’

‘Maar niet alles valt en staat met wetenschappelijk onderzoek. Voorafgaand aan het onderzoek ging ik er vanuit dat een wetenschappelijk onderzoek de alomvattende waarheid bevat, maar gaandeweg heb ik geleerd dat wetenschap bepaald wordt door keuzes en omstandigheden waar je soms wel, soms niet grip op hebt. De keuze voor de manier waarop ik stress meet duwt me bijvoorbeeld een bepaalde richting in. Het meten van bloeddruk kan namelijk andere resultaten geven dan het meten van cortisol. Dit onderzoek is dan ook een tipje van de sluier als het gaat om het effect van de knuffelkip op het welzijn van zorgbehoevende ouderen. Verder onderzoek zou een goede zaak zijn.’

Waarom kippen?
‘Een kip is makkelijker in onderhoud dan huisdieren, zoals een konijn. Een konijn vraagt om dagelijkse verzorging, een kip kan met minder af. De verzorging van dieren in zorginstellingen is een terugkomend dilemma, vandaar dat de knuffelkip als alternatief is geïntroduceerd.’

‘Een mooi incident was nog dat ik een keer een knuffelkip laten ontsnappen uit het kippenhok… . Resultaat was dat ik tussen de bosjes gelegen heb, onder struiken door gekropen ben en op advies van een bewoonster de achtervolging heb ingezet met een schepnetje. Het mocht niet baten. Iemand anders heeft de knuffelkip uiteindelijk gevangen. Tja…, over stress gesproken!’

Hoe kijk je na dit onderzoek aan tegen de inzet van natuur – in dit geval dieren- in de zorg?
‘Ondanks dat ik geen hard resultaat kon meten op cortisolwaarde denk ik dat dieren veel goeds teweeg kunnen brengen bij mensen. Er heeft bijvoorbeeld een dementerende bewoner deelgenomen aan het onderzoek. Hij kwam verward en gefrustreerd op mij over en ik vond het erg lastig om met hem in contact te komen. Zodra hij de knuffelkip op schoot kreeg leek hij echter te veranderen in een meer empathisch persoon. Hij uitte namelijk zijn begrip voor de situatie van de kip, dat het wellicht maar vreemd en eng was voor de kip om bij “een vreemde kerel” op schoot te zitten. Hij kwam even in contact met een ander wezen. Ik vind dit heel bijzonder. Wat ik niet kan, kan een kip wel. Misschien neemt de kip de stress niet weg, maar ze doet duidelijk wel wat met de bewoner.‘