Talking Trees: de muzikale taal van bomen
14 september 2019
Pratende bomen in Artis! Nee, dit is geen grap. We zitten buiten onder een immens houtkleurig tentdoek. Het is avond en het regent, de zon is nog niet onder. De tent staat in een driehoek tussen een knoestige plataan, een woest vertakkende eik en een linde. Ze is slank vergeleken bij de andere twee. Op de plataan zitten vijf sensoren, die van alles meten: de sapstroom, fotosynthese en vluchtige organische stoffen rond de boom, zoals zuurstof, CO2 en waterdamp. Ook in de eik en linde zit een sensor geprikt: voor de sapstroom. De drie bomen hebben een stem, ze zijn de sterren van deze avond. Vier mensen zitten in de schemer achter synthesizers en computers, zij laten de boomstemmen aan ons horen in een stroom van klanken en ritmes. Musiceren, samen met de natuur.
De bomen zijn verbonden in een driehoek en het publiek zit er middenin. Ik zet de koptelefoon op en raak onmiddellijk ondergedompeld in geluid. Verrukt. Langgerekte klinkerklanken overspoelen mijn oren. Mijn hoofd stroomt vol met metaforen en superlatieven. Zo moet het geklonken hebben toen Tolkiens Enten langzaam vergaderden. De bomen ademen, zuchten, murmelen, ruisen. Een sopraan zet ijl in – de linde? Bassen brommen de grondtoon, zingzeggen een verhaal: cyclisch, strijkend, schurend, verspringend. Huilende bultruggen duiken onder, vissen zingen. Een tijdlang ben ik op zee: het bruist, kolkt, spettert, spattert. Terug in het bos bij de geur van hout. Elfen verstoppen zich giechelend hoog in de eik, een dwergachtig dier stampt op het mos, waggelt en verdwijnt tussen het struikgewas. In de finale zingen de bomen samen: wassend, zwellend, uitdijend naar een hoogtepunt.
Dit concert bestaat uit twee soorten geluiden: de stromende klanken realtime afkomstig van de plataan, eik en linde. En er klinken ook ritmische klanken. Repetitieve muziek die doet denken aan Canto Ostinato (letterlijk: herhalend gezang) van Simeon ten Holt en de minimal music van Philip Glass. Deze ostinato boomklanken zijn afkomstig van bomen over de hele wereld. Muziekkunstenaar Bert Barten vroeg vele boswachters elk half uur sapstromen te meten in hun bos. De data van een jaar comprimeerde hij tot een uur (ongeveer drie of vier meetpunten per seconde), opgeslagen in een grote tabel. Tijdens het concert combineren de vier muzikanten de trillingen van de bomen ter plekke met die uit de opgeslagen file. Ze improviseren, de muziek is afhankelijk van en verbonden met de stemming van de plataan, eik en linde.
Als kind hield ik al meer van de etudes die ik studeerde, dan van een sonate, lied of ander ‘echt’ stuk. De hypnotische herhalingen met de subtiele veranderingen gaven me rust. De ritmes zag ik visueel voor me, als rasters, fractals en de geometrische patronen van mijn spirograaf. Ook nu als volwassene luister ik het liefst naar minimal en Canto Ostinato – binnenkort ga ik naar mijn eenendertigste concert. Ik geniet twee, drie uur lang met gesloten ogen van Simeon ten Holt. Op de binnenkant van mijn hersenpan zie ik de mooiste structuren geprojecteerd. Mijn gedachten verstommen, de wereld ís geluid, ik vergeet alles, zelfs wie ik ben. En nu blijkt tijdens het concert van Talking Trees: dit soort muziek komt uit moeder aarde, bomen praten zo! Is dit het ritme van de natuur?
Marisa Stoffers
Wil jij ook bomen horen zingen? Luister naar de elektronische muziek via spotify Talking Trees van Bert Barten in de gaten. Kijk hier het facebook filmpje met muziek terug.
Foto’s:
Header: de muzikanten tijdens het concert van Talking Trees in Artis, Sergei Herczog
Alinea 1: de vijf sensoren op de plataan, Marisa Stoffers
Alinea 2: bos, Lefteye81, Pixabay
Alinea 3: het mengbord van Bert Barten, foto: Sergei Herczog
Alinea 4: tekeningen van de spirograaf, Pixabay
