Vleermuizen: spannend silhouet met bruin vachtje
2 oktober 2015
Ik wandel door de stad, niet in het echt, maar in een boek met kaartjes en foto’s. Meer dan zestig dieren sieren het nieuwe Amsterdamse Beestenboek, geschreven door vier stadsecologen. Als je weet waar je moet kijken, zit de stad bomvol dieren: alledaagse maar ook zeldzame, bijzondere, exotische. Maar waar zoek je ze? Dieren hebben instinctief de neiging een niche van rust en veiligheid op te zoeken, ook in de stad. Een beetje hulp om ze te vinden, is dus handig. Dit mooie boek neemt je bij de hand, opent je ogen op de juiste plek én op het juiste tijdstip. Ik sla het open op bladzijde dertig: vleermuizen.
In Oud-West zag ik op zomeravonden vaak zo’n zoogdiertje boven de binnentuin cirkelen, soms uren lang. Bij elk rondje scheerde hij rakelings langs mijn balkon. Omdat een vleermuis niet met zijn ogen kijkt, maar met zijn oren, heeft hij geen licht nodig: een perfect werkend sonarsysteem wijst hem de weg. Feilloos hoort hij het verschil tussen een blaadje en een nachtvlinder. Kennelijk volop insecten in die binnentuin. Maar nu heb ik al een tijdje geen vleermuizen gezien. Van april tot oktober kun je ze overal in de stad zien, aldus het beestenboek. Het Diemerpark blijkt een hotspot, dus ik pak de fiets en ga op pad.
Er is zo weinig licht dat ik nauwelijks iets zie. Ik heb geen geluk, nergens vleermuizen. Niet boven water, niet boven land. Op mijn weg terug zie ik er toch nog een langssjezen. En weg is hij. Een tijdje later sta ik als de zon ondergaat buiten in de Rapenburgstraat. Op de grond ligt iets donkers, het beweegt een beetje. Even denk ik dat het een vogel is. Dan vliegt het op en scheert over m’n hoofd. Een vleermuis! Wel tien minuten sta ik ademloos te kijken hoe hij heen en weer vliegt, vlak langs mij heen, zo’n meter boven de stoep. Soms raakt hij bijna de grond. Ik kan het spannende silhouet en zijn bruine vachtje goed zien. Wat een beauty!
Kort daarna is er een vleermuisexcursie op de Nieuwe Ooster. ‘s Nachts ronddwalen op een begraafplaats tussen de graven en vleermuizen, dat lijkt me wel wat. We gaan op pad met KNNV-er Fons Bongers en een van de schrijvers van het boek, Geert Timmermans. Beiden uitgerust met zaklamp en batdetector, een apparaatje dat de voor ons onhoorbaar hoge kreten van vleermuizen verlaagt naar een menselijke frequentie. Nu kunnen we vleermuizen hóren: tikke-tikke-tik. De sonor van vleermuizen klinkt als slagwerkmuziek. Als het geluid dichterbij komt, kijk ik omhoog, en ja hoor, daar scheert er een langs. En dan nog een. Dwergvleermuizen, weten de kenners.
Geert vertelt dat ze vleermuizen onderzoeken in de stad. Bij mensen thuis plaatsen ze batloggers. Of wij dat ook willen? Nou en of! Auke Brouwer, ook schrijver van het boek, brengt het doosje met een microfoontje eraan. Drie nachten staat het in de tuin. Elke ochtend kijk ik er nieuwsgierig naar: zouden er vleermuisgeluiden in zitten? Scheren ze over onze tuin? Dat doen ze inderdaad! Gewone en ruige dwergvleermuizen. Auke vertelt dat hij meerdere roepen hoorde, ook baltsroepen, want het is paartijd. Daardoor hebben vleermuizen het nog druk tot eind oktober. In november gaan ze in winterslaap, maar op dit moment zijn ze ’s avonds – als het nog niet zo koud is – nog goed te zien.
Marisa Stoffers
• Het Amsterdamse Beestenboek is te koop bij de boekhandel of te bestellen bij uitgeverij Bas Lubberhuizen.
• Wil je ook een batlogger in je tuin of op je balkon? Mail dan naar vleermuis020@amsterdam.nl.
• De KNNV, vereniging voor veldbiologie, geeft excursies in het hele land, waaronder ook vleermuisexcursies.
Foto’s
Alinea 1: Dwergvleermuis closeup, Gilles San Martin
Alinea 2: Sonar met door de prooi teruggekaatste geluidsgolven, Marek Mazurkiewicz
Alinea 3: Dwergvleermuis op de grond, Dumi
Alinea 4: Grafsteen op de Nieuwe Oosterbegraafplaats, Marisa Stoffers
Alinea 5: Dwergvleermuis, Barracuda1983
.jpg){kind=link}
