Van kikkers en vorst
27 mei 2017
Plons! Steeds als ik langs de vijver loop springt hij in het water. De schaduw die ik maak, lijkt vast op een gevaarlijke ooievaar. Er woont een groene kikker in onze kleine tuinvijver. Eigenlijk is hij bruin, met een felgele streep op zijn rug, maar de soort heet nou eenmaal zo. Toen we vorig jaar augustus de plastic bak ingegraven hadden, kieperden we er een emmer slootwater in, uit de schone Diemerpolder. Dat zou het vijverleven goed op gang brengen. Al snel zagen wij een kikkervisje rondzwemmen. Piepklein nog. Maar hij groeide en groeide. En toen op een dag was daar die kikker, niet eens zo klein meer toen ik hem voor het eerst zag. Wat een feest! De tuin was nog nauwelijks aangelegd en toch al zo’n bijzondere bewoner erin.
De hele nazomer genoten we volop van onze kikker. Maar in de winter maakten we ons zorgen. Dan kruipen groene kikkers in de modder voor hun winterslaap. Maar de vijver is niet zo diep en ik had nauwelijks aarde op de bodem aangebracht. In de koude maanden lag er regelmatig een laag ijs op het water. Voor de zekerheid hakten we het steeds stuk. Toen in maart, april de amfibieëntrek aanbrak, lette ik goed op elke keer als ik langs de vijver liep. Maar nee, geen kikker. Die leefde vast niet meer, dacht ik bedroefd. Opeens was het 6 mei, de eerste echte mooie zomerdag. En ja hoor, plons! Bleek dat groene kikkers pas laat in het jaar ontwaken. Hij had de winter dus toch in onze vijver doorgebracht. Ruim een half jaar was hij weggeweest! Hoe doet hij dat?
In het programma Natural Curiosities van de BBC laat David Attenborough zien hoe hij een bevroren kikker ontdooit. Een beestje zo hard als steen legt hij in een bak warm water. Vervolgens komt de kikker langzaam tot leven. Alleen het buitenste laagje is bevroren, legt Sir David uit. De organen binnenin zijn intact. Deze meerkikker (ook een groene) overleeft dit tot een temperatuur van -2. In Alaska woont de boskikker die tot 16 graden onder nul kan verdragen. Hij doet dit in een uiterst energiezuinige toestand, zelfs de hartslag en ademhaling komen tot stilstand. Maar eerst maakt hij massa’s suikers aan. Die glucosestroop werkt als antivries: de cellen zouden uitdrogen wanneer het water erin bevriest en de puntige ijskristallen zouden het celmembraan beschadigen, maar suiker bevriest pas bij veel lagere temperaturen. Resultaat: het water in het bloed is wel bevroren, maar de lichaamscellen zelf niet. Kokerjuffers, waterkevers en sommige slakken overleven vorst op eenzelfde manier.
Of onze kikker een meerkikker is, is lastig te zien. De drie groene kikkers die in Nederland voorkomen, lijken veel op elkaar. Het kan dus ook een poelkikker zijn of een middelste groene kikker. En misschien is hij van de winter niet bevroren geraakt. Maar koud zal hij het zeker gehad hebben, dat is voor hem dus geen probleem. In mei laat hij zich door de zomer kussen en stijgt als een prins op van de bodem van de vijver om levendig tussen de waterplanten plaats te nemen en op insecten te jagen. Kwaken doet hij niet, daarvoor is hij te jong. Pas als (mannelijke) groene kikkers na een paar jaar volwassen zijn, produceren zij met bolle kwaakblazen de luide vrolijker klanken die je nu veel in sloten hoort. Zou deze kleine groene kikker zo lang bij ons blijven dat ik dat mee kan maken?
Marisa Stoffers
Foto’s:
Header en alinea 3: groene kikker in onze tuin: Sergei Herczog
Alinea 1 en 2: groene kikker en de vijver in onze tuin: Marisa Stoffers
Alinea 4: groene kikker met bolle kwaakblazen: Böhringer Friedrich
