Landingsbaan voor een hommel
21 april 2014
Ik wandel in het Amstelpark en maak foto’s van de vele bloesems. Via kleine paden met beschermde flora loop ik richting Rododendronvallei. Op deze smalle slingerende paden waan ik me in een bos. Het is het leukste gedeelte van het park, vind ik. Veel wilde planten en het is niet zo keurig aangelegd. Ik kijk naar de planten langs het pad. Aanvankelijk zie ik hem niet. Dan trekt hij mijn aandacht. Eerst zie ik een klein hangend kopje aan een lange dunne stengel, daarna het meest bijzondere: het patroon op de bloembladeren. Het lijkt haast wel een slangenhuid. Op de paarse ondergrond staan witte vlekken. Dichterbij tel ik zes puntige bloembladen met felgele stampers. Naast deze paarse lampion staat een witte. Ook mooi, maar niet zo spannend als de paars gevlekte. Wat is dit toch voor bloem?
Thuis zoek ik hem op internet op. Het blijkt om de kievitsbloem te gaan, een telg uit de leliefamilie. De wilde kievitsbloem is een zeer zeldzame oeverplant en wordt daarom beschermd. In Nederland is hij bijna alleen nog te vinden aan de Overijsselse Vecht en aan het Zwarte Water in Zwolle. Dit zijn gebieden waar hij kan overleven. Als in de winter de oevers blank staan verspreidt dit wilde bolgewas zijn zaden drijvend op het water. Maar wat minstens zo belangrijk is, is het natuurbeheer in deze landschappen. Er wordt pas laat in het jaar gemaaid, hierdoor kunnen de bloemen hun bloeicyclus afmaken. Ook wordt de grond niet bemest, zodat er geen dichte grasmat ontstaat waarin planten moeilijk ontkiemen.
Nog een helper is de hommel. Hij bevrucht de kievitsbloem via een vernuftig systeem: de wind schudt de bloem heen en weer. Dit veroorzaakt een steeds weer onderbroken ultraviolet-reflectie aan de binnenkant van de bloem. De hommel ziet dit als een landingsbaan met knipperlichten. Het geblokte patroon van de bloem versterkt het effect als de hommel nadert. Vervolgens landt het dier op een haakje dat aan het uiteinde van ieder bloemblad zit. Hij klampt zich vast en slingert zijn lijf naar binnen. Op naar de nectar! Het uv-licht leidt hem ernaar toe. Als de hommel weggaat, neemt hij stuifmeel mee naar de volgende bloem. Kievitsbloemen kunnen zichzelf bevruchten, maar de overlevingskans is dan kleiner. Het bewijst hoe belangrijk hommels zijn, die helaas door uitsterven worden bedreigd.
De kievitsbloem neemt zijn tijd om tot bloei te komen, zes tot acht jaar! Van zaadje naar bolletje, naar een plantje met één blad, tot een plant met drie bladeren. Inmiddels zijn minimaal zes jaren verstreken. Dan pas komt de eerste bloem, mits de condities goed zijn. Kievitsbloemen kunnen wel 35 jaar oud worden! In het tuincentrum koop je de gekweekte bloem als plant of als bol. De bloemen in het Amstelpark, zijn daar geplant. Hij kreeg zijn naam doordat de gesloten bloem op een kievitsei lijkt en omdat hij net als de kievit actief is in april en mei. Doordat veel bloemen dit jaar eerder zijn gaan bloeien, is de kievitsbloem wellicht eind april al uitgebloeid. Misschien zie je hem aan een oever of in een park (Amstel-, Beatrix- of Vondelpark). Je kunt nu nog even van hem genieten.
Foto’s:
Alinea 1: Wilbert van der Hulst
Alinea 2: Ellen Hageman
Alinea 3: Roeselien Raimond
Alinea 4: Ellen Hageman
