In de schaduw van de maan (zonsverduistering of eclips)
16 maart 2015
De lente begint spectaculair dit jaar: met een zonsverduistering. Vrijdag 20 maart om half tien ’s morgens schuift de maan langzaam voor de zon. Een steeds groter deel van de zon wordt bedekt, tot om 10:37 uur 85 procent van de zon aan het zicht onttrokken is. Op dat moment zien we nog maar een kleine sikkel van de zon. Op ons deel van de aarde is het dan een stuk donkerder. Daarna schuift de maan verder en zien we de zonsikkel steeds groter worden, totdat de zon om 11:48 er weer als een gehele cirkel uitziet. Tenminste, als het onbewolkt is.
In feite is het niet de zon die in de schaduw staat, maar juist wijzelf: omdat de maan vrijdagochtend tussen de zon en de aarde staat (alle drie in één rechte lijn), werpt de maan haar schaduw op de aarde. Meestal staan de drie niet in een rechte lijn, maar onder een hoek ten opzichte van elkaar, daarom is er niet elke maand bij nieuwe maan een zonsverduistering. In tegendeel: zonsverduisteringen komen maar weinig voor. Na 20 maart zijn de volgende op 9 maart 2016, 21 augustus 2017, 2 juli 2019 en 14 december 2020. Wel moet je daar een eind voor reizen: naar achtereenvolgens: Indonesië, VS, Chili en Argentinië.
Hoe kan zo’n klein hemellichaam als de maan nou al het licht van de o zo grote zon tegenhouden? De maan is wel 400 keer zo klein als de zon! Maar, zij staat ook precies 400 keer zo dicht bij de aarde, dus aan onze hemel lijken de twee even groot. Daarom kan bij een totale zonsverduistering, zoals aanstaande vrijdag op de Faeröer Eilanden en op Spitsbergen te zien is, de maan precies de zon blokkeren. Stel dat de maan kleiner was (en even dichtbij stond) dan was zij niet groot genoeg om de zon helemaal af te dekken, maar zij heeft dus exact de goede maat om de zon te verhullen. Tijdens zo’n totaliteit is het enige dat je ziet de corona: een krans zonnestraling rond de zon. Dat is zo mooi dat ik er stil van word.
Zo’n corona was 11 augustus 1999 dicht bij Nederland te zien. Ik was toen in de totaliteitszone in Noord-Frankrijk. We stonden op een camping op een heuveltje en keken met een eclipsbrilletje naar de zon. Hoe meer er van de zon bedekt werd, hoe donkerder het op die heuvel werd. Een totaal ander soort donker dan de nacht, veel mysterieuzer. Vogels dachten wel dat het nacht was en stopten met tsjilpen en kwetteren. Maar tot zo’n totaliteit komt het vrijdag niet, al is 85 procent best veel. Het is een bijzonder natuurverschijnsel en het is dan ook zeer aan te raden het te bekijken. Wel met een eclipsbril! (Te koop bij een sterrenwacht, Artis, Nemo, op internet of bij Pearl.)
Marisa Stoffers
Illustraties
Alinea 1: de zon op 20 maart 2015 om 10:00, 10:30, 11:00 en 11:30 uur, Marisa Stoffers
Alinea 2: de stand van zon (Z), maan (M) en Aarde (A) tijdens zonsverduistering, Rob Hooft
Alinea 3: totale zonsverduistering met corona, 11 augustus 1999, MKcray
Alinea 4: donkere schaduwen tijdens de zonsverduistering van 11 augustus 1999, Gonny Geerlings
