Buitenzorg
Ligging
In Baarn, aan de Amsterdamse Straatweg, naast Kasteel Groeneveld.
Hoe komt u er?
Door uw fiets of auto te parkeren op het kleine parkeerplaatsje aan de Ravensteinselaan en daar aan uw linkerhand de kleine paadjes te volgen. Of door een stuk de Ravensteinselaan af te lopen, richting Groeneveld, en dan links af te slaan (een pad tussen de weilanden door richting bos).
Wandelpaden
De wandeling Buitenzorg/De Vuursche
Dit natuurpad van IVN Eemland staat in de IVN route app. U wandelt door de uitgestrekte bossen achter landgoed Buitenzorg te Baarn. Tussen dikke beuken, eiken en exotischer soorten die de adellijke bewoners lang geleden lieten aanplanten. Zij zorgden ook voor mooie doorkijkjes en een vijver vol waterleven.
Deze wandeling is een echte landgoedwandeling. Er is een grote diversiteit aan landschapselementen; naald/loofbos, weide, water, oude lanen etc.
Geniet van de zeer diverse flora en fauna die daarbij horen.
De wandeling is 6,3 km lang. Klik hier
Start: parkeerplaats aan de Ravensteinselaan te Baarn
Honden: mogen los.
Eten en drinken: Grand Café van Kasteel Groeneveld is in de buurt.
Eigenaar
Een groot deel van het gebied is eigendom van Scouting Nederland. Een deel achter Buitenzorg is in handen van Staatsbosbeheer.
Landhuis Buitenzorg is nu, samen met een paar moderne gebouwen erachter, in gebruik van bedrijven.
Omvang
Het oorspronkelijke landgoed was 200 hectare groot! Nu is nog zo’n 7,5 hectare, voornamelijk bos, eigendom van Scouting Nederland.
Verklaring naam
Het landhuis Buitenzorg is waarschijnlijk een kopie van Buitenzorg/Bogor bij Jakarta, Indonesië.
Geschiedenis
Rond 1700 was op de plek van Buitenzorg een heide- en zandgrondgebied.
In 1696 bouwde Marc de Mamuchet het landhuis Groeneveld. Hij liet het park aanleggen in de Franse landschapsstijl: rechte paden en rijen bomen, een doolhof en lange zichtassen.
Zo’n 60 jaar later werd het veranderd in een park in Engelse landschapsstijl: kronkelige paden, vijvers en verspreide boomgroepen.
Buitenzorg werd rond 1840 gebouwd in opdracht was van Johanna Louise van Tets, weduwe van Jhr. Mr. J. Huydecoper van Maarsseveen, die ook het veel grotere Groeneveld in bezit had.
Het landhuis is waarschijnlijk een kopie van het Buitenzorg (het huidige Bogor) in Indonesië, tot eind 1949 de residentie van de Gourverneur-Generaal van Nederlands-Indie en tegenwoordig de woonplaats van de President van Indonesië.
In 1840 werd de eerste steen gelegd. Die eerste steen zit nog steeds in het grote witte landhuis.
Het park om het huis werd waarschijnlijk aangelegd in Engelse landschapsstijl, net als bij Kasteel Groeneveld. Ook op Buitenzorg zie je daarvan verschillende voorbeelden, zoals de imposante bomen achter de grote kampvuurkuil van het scoutcentrum.
In de 19e eeuw was het gebruikelijk dat grootgrondbezitters bijzondere bomen en planten met elkaar ruilden. Bijvoorbeeld de moerascipressen met luchtwortels in de buurt van het zogenoemde Bananenmeer.
Behalve het grote landhuis werd ook een rentmeesterswoning gebouwd (gele huis ernaast) en een oranjerie (schijnt nu de woning te zijn van de eigenaar van Kwekerij Groeneveld). Ook staat er een boswachterswoning. De oorspronkelijke bediendenwoning is nu het Kabouterhuis van Scouting Nederland.
Op het terrein van Buitenzorg was ook een schooltje. Er loopt nog een prachtig Schoollaantje van Buitenzorg richting Groeneveld (tegenover het Blauwe Vogelhuis ga je het bos in, rechts aanhouden, het pad oversteken en het Schoollaantje begint schuin links).
Dit schooltje is in de jaren ’90 afgebroken.
Na vele eigenaren en drie grote uitbreidingen – hierover kunt u lezen in het boek “Bomen over Buitenzorg”- kwamen in 1948 o.a. het grote witte huis en het koetshuis voor 60.000 gulden in bezit van het Nederlands Padvindsters Gilde. In 1949 was Koningin Juliana te gast bij de opening van Buitenzorg.
Het grote huis bleek te duur om te onderhouden en werd in 1973 voor een symbolisch bedrag verkocht.
Het grote witte huis
Het grote huis heeft in het verleden drie keer een grote verbouwing ondergaan. In de loop der tijd zijn links en rechts vleugels aangebouwd. Rechts was het gedeelte voor de bedienden en links woonde de familie. De versieringen boven de ramen zijn ook later aangebracht.
Bijzonder is de serre. Deze serre van Buitenzorg is opgenomen in het boekje ‘Binnen en toch buiten, bijzondere serres in Baarn’, door S. van Berkum.
Het Koetshuis
Het gebouw naast de slagboom was vroeger het Koetshuis. Nu zijn hier van Scouting Nederland het kantoor, de Scoutshop en het museum gevestigd. Ook is er in 1954 een beheerderwoning in gemaakt.
In het koetshuis is een plaquette van Bogor te zien, meegenomen door het Nederlands Contingent van de Jamboree in 1991. De oude staldeuren zijn verdwenen. Vroeger was er ook een soort bedstee waar de koetsier dichtbij zijn paarden en koetsen kon slapen. De klok in het torentje werkt, maar moet nu elke twee dagen opgewonden worden, in plaats van één keer week.
Het Kabouterhuis
Ongeveer 20 meter verderop staat het Kabouterhuis, vroeger dus de bediendenwoning. Leuk detail: op de buitenlantaarn zit een kabouter.
Er kunnen tegenwoordig 20 mensen slapen. Een deel van het Kabouterhuis wordt gebruikt door de kampstaf van Buitenzorg.
Oude oprijlanen
Ook tref je nog restanten van enkele oprijlanen en wandellanen. Zo is daar een aangelegde dubbele eikenlaan, de Ravensteinselaan. Dit was de vroegere oprijlaan.
Het gebied achter Buitenzorg heet Blauwe Koepel. De Blauwe Koepel was oorspronkelijk de naam van een theehuisje wat behoorde tot het landgoed en dankt zijn naam aan de schildering op het plafond van het huisje,waarop een blauwe lucht was geschilderd. In de jaren ’60 stond het huisje er nog. Maar uiteindelijk was het zo vervallen dat het is gesloopt.
Wat kunt u in dit gebied verwachten?
Scouting Nederland houdt een soortenlijst bij van dieren die op hun terrein voorkomen. (link naar de PDF onderaan deze pagina).
Op het terrein staat een grote oude beuk met een bankje eronder, door de scouts opa Beukema genoemd.
Bij de Kampvuurkuil staat rechts voor de ingang een schuine acacia. In de groeven van de stam zitten vaak lege beukennootjes, waarschijnlijk een gaai die de acaciastam als smidse gebruikt.
Ook vind je er regelmatig reeënkeutels.
Verder te zien: paddenpoel, douglassparren.
Ook zit ergens (in het Buizerdbosje) een buizerdhorst.
Er is een Eco-project. Doel is een stukje bos te laten ontstaan zonder menselijke invloed. Eind jaren ‘80 zijn vrijwel alle bomen gekapt, er wordt geprobeerd het terrein niet te betreden. Zo kun je goed zien hoe jong bos er uitziet.
Meer informatie
Vrijwel alle informatie is afkomstig van Scouting Nederland. Het boek “Bomen over Buitenzorg” van F. van Geffen, en M. Jacobs (ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van Scoutcentrum Buitenzorg in Baarn. Scouting Nederland, 1999 (alleen nog 2e hands verkrijgbaar)
Foto: Ineke Bergefurt
