Ooievaars: moederliefde en kindermoord
2 juni 2015
Toen ik zeven was fietsten we een week door Overijssel. In de buurt bij Kampen riep mijn moeder enthousiast “kijk nou, boven je!” Er vlogen twee ooievaars laag over onze hoofden. Ik was onder de indruk van deze grote vogel die bijna twee keer zo breed was als ik lang. Een paar jaar later op vakantie in Polen zagen we in sommige dorpen op bijna elk dak een ooievaarsnest. In het begin telde ik ze, maar ergens over de honderd raakte ik de tel kwijt. Zo veel als in Polen hebben wij er in Nederland niet, maar het aantal broedparen is sinds eind jaren zestig toegenomen van 20 naar 600. Dankzij herintroductieprogramma’s in speciale ooievaarsdorpen. Soms broeden ze op door de mens geplaatste nestpalen, soms op torens of schoorstenen. Ook Amsterdam is door ooievaars uitverkoren: de hoofdstad herbergt maar liefst zeven koppels.
Omdat ik vaak door het Vondelpark fiets, ken ik dat nest het best. In het vroege voorjaar zie ik de vogels elkaar met klepperende snavels begroeten. Het mannetje blijft in de winter in Nederland, in tegenstelling tot de meeste ooievaars die in Afrika overwinteren. Hij bezet dit nest al jaren. Ooievaars komen graag terug naar hetzelfde nest, dus grote kans dat het vrouwtje ook al jaren dezelfde is. Ze leggen 1 tot 6 eieren die na een maand om beurten broeden uitkomen. Dit jaar zag ik op 12 mei voor het eerst een koppie boven de rand. Ze eten wormen, insecten, mollen, muizen en kikkers. Een jong eet van geboorte tot het uitvliegen wel 16 kilo! Pa en ma hebben het er druk mee. Het mannetje in het Vondelpark heeft sinds twee jaar een manke poot, maar nog steeds brengt hij grote broedsels voort: dit jaar zijn er vier gespot (zie filmpje).
Die hongerige kuikens bezorgen de ouders kopzorgen. Bij grote broedsels komt het regelmatig voor dat niet alle jongen het halen. Soms gaat het kleinste kuiken door ondervoeding vanzelf dood. Maar het komt ook voor dat de ouders een zwak jong uit het nest mikken. Zo, hup over de rand. Dat was afgelopen week het geval in het nest bij de webcams van Beleef de Lente, waar ik een weblog voor kinderen bij schrijf. Eén kuiken was half zo groot als de andere drie. De ouders hadden duidelijk besloten dat het kuiken niet oké was en weg moest. Je zag het aankomen. En toch is het best een schokkend tafereel, zo´n moeder die haar kind doodt. Het strookt niet met je menselijke verwachting van zorg en moederliefde. Al zal ook de ooievaar zelf op de één of andere manier zijn zorgdrang moeten onderdrukken. Paradoxaal voor hèt symbool van geboorte: de vogel die, aldus de folklore, de baby’s brengt.
Naast het Vondelparknest zijn er dit jaar nog zes nesten in Amsterdam:
• Op een schoorsteen in Park Frankendael
• Aan de zuidkant van het Amstelpark
• De Vrije Geer in Nieuw-West
• Op een dak op de Plantage Muidergracht
• Op de kerk van de Mormonen in Betondorp
• De westkant van de Kalfjeslaan
Bij vijf daarvan ben ik van de week op kraamvisite geweest. In Betondorp en op de Kalfjeslaan zat wel een volwassen vogel op het nest, maar waren (nog) geen jongen te zien. In Frankendael en het Amstelpark zag ik bij beide één jong op het nest. In Frankendael kunnen het er meer zijn. Op de Vrije Geer en de Plantage Muidergracht zijn er (na jaren onsuccesvol proberen) voor het eerst jongen, bij beide zijn er twee gespot, aldus buurtbewoners. Voor het centrum is dat een unicum sinds de zeventiende eeuw! Alom toch een hoop geboortegeluk.
Marisa Stoffers
Foto’s
Alinea 1: Ooievaar boven Frankendael, Roely Bos
Alinea 2: Jonge ooievaars op nest in Vondelpark, O.J. Goreng
Alinea 3: Screenshot uit het filmpje van Beleef de Lente waarin de moeder het kleinste kuiken over boord gooit
Alinea 4: Ooievaar op oude schoorsteen in Frankendael, Jeroen Timmermans
